Onderzoekers terug van expeditie Sababank

Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]

Van 19 tot en met 27 oktober 2013 organiseerde IMARES Wageningen UR een wetenschappelijke expeditie naar de Sababank om meer kennis te krijgen over de ecologie van de bank. Drieëndertig metingen resulteerden in meer dan tweeduizend foto’s van het rif en meer dan vijfduizend vistellingen van bijna honderd vissoorten.

Een voorlopige vergelijking met de data van 2011 toont een vermindering in de populatie bij snapper, tandbaars en grunt, terwijl er merkbaar meer haaien waren. Er leken minder voor koralen schadelijke algen op de bank te zijn dan in 2011, wat mogelijk duidt op een gezonder rif. Wel nam van zuid naar noord de hoeveelheid algen toe met een maximum bij het eiland Saba. Het is onduidelijk of dit komt door menselijke invloeden of door natuurlijke oorzaken zoals lokale opwelling van nutriëntenrijk zeewater uit de diepte.

Veel data te analyseren
Het internationale team van mariene biologen onderzocht de variatie in de verschillende soortengemeenschappen en de onderlinge samenhang tussen koralen, sponzen en vissen op de Sababank. De data van de vistellingen, het beeldmateriaal van de riffen en de populatiestudies zullen nu verder geanalyseerd worden in Nederland; de eerste resultaten worden medio 2014 verwacht.

Sababank: een bijzonder rijk gebied
De Sababank bevat met een oppervlakte van tweeduizend vierkante kilometer een uitgestrekt koraalrifecosysteem met een rijke diversiteit aan soorten koralen, vissen, sponzen en algen en is zodoende ook een belangrijke bron van vis en larven voor de visserij van de nabij gelegen eilanden. De Sababank vormt bovendien het grootste beschermde gebied van het Koninkrijk der Nederlanden, na het Nederlandse deel van de Waddenzee.

De expeditie is een vervolg op de expeditie van de Sababank in 2011 en maakt deel uit van “The Saba Bank Research Program 2011-2016” dat door de Ministerie van Economische Zaken is geïnitieerd als onderdeel van een ‘Exclusive Economic Zone management plan’ voor Caraïbisch Nederland.

Foto's van koralen, algen en sponzen
Erik Meesters, expeditieleider (IMARES), Jean Philippe Marechal (OMMM Martinique) en Franck Mazéas (DÉAL Guadeloupe) legden de flora van grote benthische gemeenschappen en nieuwe koraalaanwas vast met behulp van onderwatercamera's. Koralen, algen en sponzen zijn een essentieel onderdeel van de biodiversiteit van de Sababank. Samen zorgen ze voor de totstandkoming en handhaving van het koraalrifecosysteem dat de Sababank vormt, het epicentrum van de biodiversiteit in het Caraïbisch gebied.

Verbinding tussen koraalriffen
Een belangrijke factor voor de veerkracht van een koraalrif tegen verstoring, is de verbinding binnen en tussen koraalriffen in verschillende regio's. Een essentiële vraag daarbij is wat de migratiepatronen zijn tussen populaties op de Sababank en in het hele Caraïbisch gebied. Om deze vraag te beantwoorden, hebben Lisa Becking (IMARES en Naturalis Biodiversity Center) en Didier de Bakker (Universiteit van Amsterdam) onderzoek gedaan naar de genetische structuur van populaties van twee veelvoorkomende benthische soorten (de spons Xestospongia muta en het koraal Montastraea cavernosa), een invasieve soort in het Caraïbisch Gebied (de koraalduivel Pterois volitans) en twee commerciële vissoorten (Lutjanus vivanus en Epinephelus guttatus). Geografische studies van genetische variatie geven een indirecte manier om migratie van larven tussen populaties te traceren.

Videotoezicht voor pelagische en benthische vissoorten
Ingrid van Beek (IMARES), Steve Piontek (STENAPA St. Eustatius), Erik Boman (LVV St. Eustatius) en Fleur Holtrop (Van Hall Larenstein) beoordeelden de pelagische en benthische visgemeenschappen op basis van visuele tellingen en videotoezicht onder water. De riffen en algenvlakten van de Sababank worden bevolkt door grote aantallen vissoorten en deze visgemeenschappen leveren ons belangrijke informatie op over de status van het ecosysteem.

Complexiteit van het rif
Joe Phillipson (CAH Vilentum) bestudeerde de complexiteit van het rif. De topografische complexiteit van het rif is rechtstreeks van invloed op de biomassa en de diversiteit aan vissen op het rif. Phillipson beoordeelde de complexiteit op de locaties aan de hand van verschillende methoden.

Sponzen als stofzuigers
Sponzen zijn een essentieel, maar vaak ondergewaardeerd, onderdeel van het rif. Zij fungeren als stofzuigers die pathogenen uit het water filteren en produceren voedsel en nutriënten voor andere organismen. Fleur van Duyl en Ben Mueller (NIOZ Nederland) hebben onderzoek gedaan naar de waterkwaliteit en de voeding van dominante sponzen in de Sababank om inzicht te krijgen in de processen met betrekking tot nutriënten en koolstof. Simpel gezegd proberen ze te achterhalen wat de sponzen eten.

Wisselwerking tussen algen en koralen
Maggy Nugues (CRIOBE Frankrijk) bestudeerde de wisselwerking tussen algen en koralen. Zij zal vaststellen welke macroalgen op de Sababank het schadelijkst zijn voor koralen en welke koralen het meest vatbaar zijn. Algen vormen belangrijke componenten van de Sababank, maar groeien onder ongunstige omstandigheden sneller dan koralen. Hierdoor zullen koralen overwoekerd worden door algen en uiteindelijk afsterven.

Gefilmd door tv-zender National Geographic
Het werk van de onderzoekers werd zowel boven als onder water gefilmd door Willem Mouissie (Mouissie Corporation) en Javier Boezem als onderdeel van de serie Marine Life van National Geographic.

Bron: IMARES Wageningen UR
Foto's: Maggy Nugues; Frank Mazéas; Lisa Becking