Topjaar voor Groenknolorchis in de Grevelingen
FLORONBericht uitgegeven door FLORON [land] op [publicatiedatum]
Op de eilandjes in het Grevelingenmeer wordt de aantalsontwikkeling van een aantal orchideeën al jaren nauwgezet gevolgd. Uit de tellingen blijkt dat 2013 voor de Groenknolorchis een absoluut topjaar is. Nooit eerder zijn hier zoveel exemplaren geteld. Voor zover bekend is de populatie hiermee de grootste van Nederland en misschien zelfs van Europa.
Het Grevelingenmeer is een voormalige zeearm, die met het gereedkomen van de Brouwersdam in 1971 werd afgesloten van de zee. Het water in het Grevelingenmeer is zout doordat er via een doorlaatsluis in de Brouwersdam zeewater in en uit kan stromen. Het getijverschil is echter grotendeels weggevallen en bedraagt nog slechts enkele centimeters. Het Grevelingenmeer is hiermee het grootste zoutwatermeer van Europa.
De slikken en zandplaten in de voormalige zeearm worden sinds de afsluiting niet meer dagelijks door zeewater overspoeld en liggen als eilandjes in het Grevelingenmeer. Deze door Staatsbosbeheer beheerde zandplaten hebben zich ontwikkeld tot een paradijs voor orchideeën. Zeldzame soorten als Groenknolorchis, Harlekijn en Herfstschroeforchis hebben zich hier na de afsluiting spontaan gevestigd.
De Groenknolorchis is een soort van Bijlage 2 van de EU-Habitatrichtlijn. Het voorkomen van deze soort in de Grevelingen is mede aanleiding geweest om het gebied aan te wijzen als Natura 2000-gebied. Vooral de Veermansplaat is een belangrijk bolwerk voor de Groenknolorchis. Dit jaar werden er maar liefst ruim 40.000 exemplaren geteld. De overige eilandjes zijn, met aantallen variërend van enkele honderden tot enkele tientallen, van minder belang voor deze soort.
Het jaar 2012 was een relatief slecht jaar voor de Groenknolorchis in de Grevelingen. Op veel plaatsen werd een zeer sterke afname vastgesteld en op meer landinwaarts gelegen groeiplaatsen was de soort dat jaar afwezig. De voorjaarsdroogte zal daarbij zeker een rol gespeeld hebben. In het veel nattere 2013 was er sprake van enig herstel al bleven grote delen van de Veermansplaat en de Stampersplaat ook nu maar schaars bezet. Voor een deel is dat een structurele ontwikkeling die samenhangt met de vegetatiesuccessie. In het laaggelegen noordelijk deel van de Veermansplaat verloopt de successie echter spectaculair! Hier vindt over grote delen een langzame ontzilting plaats en maken zilte vegetaties heel geleidelijk plaats voor vegetaties die gebonden zijn aan voedselarme en door zoet grondwater beïnvloede standplaatsen. Het is juist in die overgangszone waar Groenknolorchis en andere bijzonderheden als Dwergbloem en Armbloemige waterbies het heel goed doen.
Het aantal exemplaren Groenknolorchis in het noordelijk deel van de Veermansplaat is de afgelopen jaren gestegen van 11.000 in 2012 tot ruim 37.000 in 2013. Het totaal voor de Veermansplaat komt hiermee op ruim 40.000 exemplaren waarmee het, voor zover bekend, nu de grootste populatie van Nederland en misschien wel van Europa is! Vanwege het natte voorjaar was de zaadzetting dit jaar over het algemeen ook goed. Het wordt spannend of die andere topper van de Grevelingen, de Herfstschroeforchis (9.000 exemplaren in 2012) het straks, tijdens de bloei in augustus tot oktober, ook zo goed gaat doen.
Tekst en foto: Kees de Kraker, Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, onderzoek flora en fauna Grevelingen in opdracht van Staatsbosbeheer