Zeldzame vorm van mimicry bij het Meidoornrotkelkje

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Het Meidoornrotkelkje, een in Nederland zeldzaam paddenstoeltje uit het geslacht Monilinia, laat een bij paddenstoelen zeldzame vorm van mimicry zien. Het Meidoornrotkelkje zorgt ervoor dat bladeren van de Meidoorn op bloemen lijken. Dit trekt insecten aan die dan zorgen voor de verspreiding van sporen van de paddenstoel.

Momenteel is onder de Meidoorn (Crataegus spec.) op de onder het strooisel liggende besjes een klein gesteeld paddenstoeltje te vinden. Het is het Meidoornrotkelkje (Monilinia johnsonii). De bessen van de Meidoorn, waarop het groeit, zijn al in een heel vroeg stadium geïnfecteerd door sporen van deze paddenstoel en als gevolg daarvan gemummificeerd. In de lente groeit er dan een gesteeld, licht- tot donkerbeigekleurig, beker- tot schotelvormig paddenstoeltje uit zo’n bes met een doorsnede van niet meer dan 4 tot 9 millimeter.

De sexuele sporen die het paddenstoeltje laat vrijkomen tasten jonge bladeren en scheuten aan. Deze herkennen we aan de grijze- tot beigekleurige vlekken op het gebladerte van de Meidoorn. Hierop volgt de asexuele fase, die ook anamorf genoemd wordt. De geïnfecteerde bladeren gaan suikers afscheiden waardoor ze sterk gaan geuren. Deze zoete geur trekt bloembezoekende insecten aan, die vervolgens dienen als transporteur van de reeds gevormde conidiën (asexuele sporen). Het blad bootst dus een bloem na! We noemen dit met een mooi woord: mimicry. Dit proces van mimicry is heel bijzonder en ongebruikelijk in de paddenstoelenwereld. Zo worden vervolgens weer nieuwe bladeren aangetast. Uiteindelijk worden de bloemen geïnfecteerd en groeit de schimmel gedurende de zomer in de meidoornbes verder. Het hele proces begint nu opnieuw, de cirkel is rond. De op de grond gevallen geïnfecteerde bessen mummificeren, overwinteren en in de lente verschijnen er weer nieuwe Meidoornrotkelkjes.

De hier beschreven vorm van mimicry komt ook bij enkele nauwverwante soorten van het Meidoornrotkelkje voor. Deze soorten, zoals het Veenbesrotkelkje (Monilinia oxycocci), worden echter vrijwel nooit in Nederland gevonden. Wonderlijk hoe vernuftig en 'slim' onze natuur is in haar overlevingsstrategieën!

Tekst en foto's: Marjon van der Vegte, Nederlandse Mycologische Vereniging