'Krabbelscheer'

Bericht uitgegeven door stichting FLORON op maandag 11 januari 2010

Natuurijs brengt je via onverwachte routes op de mooiste plekken. Sommige soorten lijken daar graag aan mee te werken. Krabbenscheer bijvoorbeeld. Die maakt ‘zijn’ sloot in de winter ‘vegetatievrij’. Nog niet sneeuwvrij helaas.

Krabbenscheer (Stratiotes aloides) is een echte ‘verlandingssoort’. Wie ooit in de zomer goed ontwikkelde delen van een laagveengebied - bijvoorbeeld in de Weerribben of Nieuwkoopse plassen - heeft bezocht, zal het zich kunnen herinneren. Er zijn sloten waar geen doorkomen aan is vanwege de dichte begroeiing van deze stekelige waterplant. Als die plekken met rust worden gelaten zal er na verloop van jaren - onder de juiste omstandigheden - een trilveen kunnen ontstaan. De krabbenscheervegetatie vormt het raamwerk waarop oever- en landplanten stukje bij beetje de overhand krijgen. Langzaamaan ontstaat zo een dunne voedselarme bodemlaag op het water. Een bijzonder leefmilieu waar zeer zeldzame plant- en diersoorten kunnen voorkomen.

Zolang de krabbenscheerplanten zich vrij kunnen bewegen doet zich echter elk jaar een opmerkelijke gebeurtenis voor. De planten die zomers aan het wateroppervlak drijven zoeken in de winter hun heil op de bodem van sloot of plas, om vervolgens pas weer in het voorjaar boven water te komen. Deze verticale pendeldienst wordt verzorgd door de lucht in de bladcellen van de nieuwe bladen. In het najaar sterven de bladen af en zinkt de plant naar de bodem. Op deze wijze ontwijkt hij de barre omstandigheden die zich – zoals nu – in de winter voor kunnen doen. Een bijkomend voordeel voor schaatsers: waar zomers geen doorkomen aan leek, ontstaat zo in de winter een goed toegankelijke sloot.

Er zijn exemplaren waar dit mooie principe lijkt te falen. De bodem is te ondiep of de plant zakt niet goed af. Er blijven wat puntige bladen boven het wateroppervlak aanwezig. Boven het ijsoppervlak nu, waar schaatsers langszoeven of rondkrabbelen. Geen Krabbenscheer, maar ‘Krabbelscheer’.

Tekst en foto’s: Wout van der Slikke, FLORON