Grote zorgen om levendbarende hagedis

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 10 september 2009

De levenbarende hagedis was een algemeen voorkomende reptielensoort in Nederland. Nu verliest hij snel terrein. Vrijwilligers van het Meetnet Reptielen van RAVON onderzoeken jaarlijks 277 trajecten. De meeste resultaten laten eenzelfde beeld zien: deze hagedissensoort doet het slecht. Het slechtst lijkt het te gaan in Gelderland, waar zelfs sprake is van een sterke afname. Dit blijkt uit recent uitgewerkte onderzoeksresultaten.

Drentse hondsrug
Overal in Nederland zijn voorbeelden te vinden van slinkende populaties levendbarende hagedissen. Een sprekend voorbeeld zien we in het noorden van Nederland. Op de Drentse hondsrug wordt al sinds 1995 een klein geïsoleerd heideterrein onderzocht door een RAVON vrijwilliger. Het heideterrein is uitstekend geschikt voor de levendbarende hagedis dankzij grote pollen oude struikheide en voldoende variatie. In de eerste onderzoeksjaren waren de aantallen op niveau; tijdens de telrondes werden er gemiddeld 5 tot 6 hagedissen waargenomen en kwamen er zelfs uitschieters voor met 21 hagedissen. De laatste jaren worden ze slechts mondjesmaat gezien. Het afgelopen jaar werd een absoluut dieptepunt bereikt: tijdens de 7 telrondes werden in totaal slechts 7 hagedissen waargenomen!

Oorzaken
Oorzaken van deze afname zijn niet bekend, maar er lijkt hier sprake van een opeenstapeling van factoren. Allereerst doet de soort het in vrijwel heel Nederland slecht en zullen factoren die de levendbarende hagedis momenteel op landelijke schaal negatief beïnvloeden ook in Drenthe een rol spelen. Denk hierbij aan verdroging, verbossing en wellicht het warmer wordende klimaat dat niet in het voordeel is van deze noordelijke soort met een hoge verdampingswaarde, die tot boven de poolcirkel voorkomt. Daarnaast betreft het hier een geïsoleerd heideterrein waar kleine, plaatselijke gebeurtenissen grote impact kunnen hebben. Ook kunnen effecten van inteelt niet worden uitgesloten, het terrein ligt immers al decennia lang geïsoleerd van andere gebieden in de omgeving waar hagedissen voorkomen. Gelukkig is er voor de steeds schaarser wordende hagedissen op het heideterrein in de Drentse hondsrug goed nieuws te melden. Het omliggende landbouwgebied wordt de komende jaren omgezet in natuur, zodat uitwisseling met naburige populaties in de toekomst weer mogelijk wordt. Sterker nog, de kans is dan zelfs aanwezig dat de zandhagedis, die het momenteel wél goed doet, het terrein ook weet te bereiken! Of de levendbarende hagedissen het tot die tijd kunnen volhouden op het bewuste heideterreintje in Drenthe is maar zeer de vraag. De tijd zal het leren.

Goed nieuws
Friesland is de positieve uitzondering op de landelijke trend. Op de 38 trajecten in deze provincie bleef de levendbarende hagedis stabiel. Ook op enkele plekken buiten Friesland zijn veel levendbarende hagedissen gezien. Op een plek in Noord-Brabant werden afgelopen jaar tijdens één telling zelfs 105 hagedissen gezien! Ook in Utrecht, Zuid-Limburg en het Gooi werden behoorlijke aantallen van deze soort waargenomen. Helaas kunnen deze topscores het algemene landelijke beeld niet weerleggen.

Tekst: Ingo Janssen, RAVON & Tom van der Meij
Foto: Kees van Limpt

Op de foto ziet u een mannetje levendbarende hagedis met een jong.