Elrits waargenomen in de Swalm
Stichting RAVONBericht uitgegeven door RAVON op donderdag 30 juli 2009
Begin juni kwam bij RAVON het bericht binnen dat er een elrits in de Swalm was gezien. Een zeer bijzondere en opmerkelijke vangst, omdat de soort hier vermoedelijk alleen in 1930 eerder was waargenomen. De elrits is in Nederland een zeer zeldzame vissoort die slechts op drie plaatsen voorkomt: twee plaatsen in Limburg en één in Gelderland.
Tussen 1900 en 1950 kwam de elrits (Phoxinus phoxinus) in verscheidene riviertjes en (zij)beken in Zuid-Limburg voor. Ook zijn er historische waarnemingen bekend uit de Roer en de Swalm (midden Limburg). Na 1950 is de soort door achteruitgang van de waterkwaliteit, migratiebarrières en kanalisatie uit veel beken verdwenen en kwam hij in Limburg alleen nog in de Geul voor.
In 2002 werd de elrits voor het eerst in bijna 50 jaar weer waargenomen in het Nederlandse gedeelte van de Roer. Inmiddels is hier sprake van een redelijke populatie. De huidige waarneming van de elrits in de Swalm kan duiden op een verdere uitbreiding van het areaal van de soort.
De elritspopulatie in de Roer is hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit het bovenstroomse (Duitse) gedeelte van de beek, hier nam de soort in 1996 al flink toe. De herkomst van de elrits uit de Swalm is onbekend. Het kan zijn dat deze afkomstig is uit het Duitse gedeelte van de Swalm maar de vis kan de Swalm ook via de Maas bereikt hebben.
Ecologie
De elrits is een typische soort van heldere, snelstromende, zuurstofrijke beken en kleine rivieren. Het is een klein visje (7 tot 9 centimeter) met een patroon van donkere vlekken op zijn flanken. In het voortplantingsseizoen krijgt de buik bij mannetjes een rode kleur. Tijdens het paaien zetten de vrouwtjes eitjes af in grindbanken in de beken en kleine riviertjes. De jonge elritsen houden zich op in scholen in ondiepe beekdelen en langs oeverzones.
Tekst: Willem Kuijsten, RAVON
Vangst en foto: Job Hubertus Gerardus van Eijk