De snoekbaars: een ingeburgerde exoot

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 29 april 2009

Door toegenomen handel in vissen en (on)bewuste uitzettingen, via ballastwater van schepen of het verbinden van rivierensystemen middels kanalen - als gevolg van verschillende factoren kunnen er talloze nieuwe vissoorten in Nederland terechtkomen. Eén van de soorten, die ooit door uitzettingen in de Nederlandse wateren is beland, is de snoekbaars.

Dit jaar stond de Wereldbiodiversiteitsdag in het teken van exoten (zie Natuurbericht: Tel exoten op biodiversiteitsdag). Op deze dag werd met name aandacht besteed aan soorten die zich recentelijk in een nieuw gebied vestigden, vaak als gevolg van klimaatverandering. Exoten bestaan echter al veel langer; vaak weet men niet eens dat deze soorten eigenlijk niet in hun omgeving thuishoren. Een voorbeeld in Nederland is de snoekbaars: deze soort is al meer dan een eeuw aanwezig in de Nederlandse wateren en is inmiddels volledig ingeburgerd. De soort is populair bij sportvissers en tevens een belangrijke bron van inkomsten voor de beroepsvissers in binnenwateren. Ingeburgerd of niet, het blijft van oorsprong een exoot.

Veelvuldig uitzetten opgekweekte exemplaren
Het oorspronkelijke leefgebied van de snoekbaars ligt in Oost Europa, rond de Zwarte en Kaspische Zee. Voornamelijk ten behoeve van sport- en beroepsvisserij is de soort over de hele wereld uitgezet, van China tot in de Verenigde Staten en Marokko aan toe. In Nederland is de soort aan het einde van de 19de eeuw geïntroduceerd. De soort heeft zich sindsdien over heel Nederland verspreid. Daarbij is hij geholpen door de veelvuldige uitzetting van opgekweekte exemplaren. De snoekbaars komt hier vooral voor in voedselrijke, vaak troebele, grote en diepere wateren, zoals rivieren, meren, kanalen en zandwinplassen.

Aanwinst voor de visstand
In het IJsselmeer is dankzij een groot voedselaanbod een groot aantal snoekbaarzen aanwezig. Aanvankelijk voedt jonge snoekbaars zich nog met plankton; eenmaal volwassen eten ze voornamelijk vis. Een volwassen snoekbaars wordt gemiddeld 40 tot 50 centimeter lang; de soort kan echter uitgroeien tot maximaal 130 centimeter. Over de gevolgen van de vestiging van de snoekbaars in Nederland is weinig te vinden in de literatuur. Door vissers wordt de soort wordt vooral gezien als een aanwinst voor de visstand. Het is mogelijk dat de snelle opmars en vestiging van de snoekbaars in Nederland voor veranderingen in de visstand heeft gezorgd. Zo wordt er gesuggereerd dat de snoek wordt verdrongen door de snoekbaars. Erg waarschijnlijk is dit echter niet, aangezien er weinig overlap in leefomgeving is.

Plotselinge toename aantal kreeften
In het buitenland zijn wel enkele gevallen beschreven van de ecologische impact van de snoekbaars. Zo is in Turkije de verdwijning of sterke achteruitgang van tenminste acht inheemse vissoorten beschreven. Verder had de introductie van de snoekbaars in een Turks meer een plotseling groei van de kreeftenpopulatie tot gevolg. In het Verenigd Koninkrijk veroorzaakt de snoekbaars een achteruitgang van karperachtigen en wordt de soort door middel van wegvangen bestreden.

Tekst: Frank Spikmans (RAVON)
Foto: Jelger Herder (RAVON, Digital Nature)