Ontwikkeling planten twee weken eerder dan normaal

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op woensdag 29 april 2009

Na de trage start van de natuur als gevolg van de koude winter trok de ontwikkeling van planten de afgelopen weken een flinke sprint. Inmiddels is de achterstand grotendeels ingelopen en ten opzichte van dertig jaar geleden ligt de natuur gemiddeld twee weken voor op schema. Hiermee wordt de vervroegende trend van de voorgaande jaren weer opgepakt. Door de explosieve ontwikkeling in de afgelopen weken bloeien planten ook gedurende een zeer korte periode.

Op 1 maart dit jaar constateerden we dat de natuur als gevolg van de koude wintermaanden gemiddeld zes weken achter lag op het schema van het zeer vroege begin van 2008. De trage ontwikkeling toen was vergelijkbaar met de situatie dertig jaar geleden (verderop ‘normaal’ genoemd). Na de vrij zachte maart en de extreem warme april is de situatie inmiddels compleet veranderd. De planten die de afgelopen weken in bloei zijn gekomen, zijn gemiddeld twee weken vroeger dan normaal. Zie hiervoor het voorlopige overzicht in Tabel 1. De ontwikkeling ligt momenteel enkele dagen voor op de situatie in 2008 en toch nog gemiddeld een week achter op de situatie in 2007. De maanden maart en april in 2008 waren een stuk kouder dan dit jaar terwijl deze maanden in 2007 nog warmer waren.

Bloei pinksterbloem.

Zeer korte bloeiperiode
De temperatuur in de maand april zal uitkomen op ruim twaalf graden Celsius. Alleen april 2007 was met een gemiddelde temperatuur van zelfs 13,1 graden Celsius nog warmer. De hoogte van de temperatuur in het begin van het jaar bepaalt hoe snel planten in bloei komen. Aan de hand van de eerste bloeiwaarnemingen van de pinksterbloem is dat mooi te zien. In Figuur 1 staat voor de jaren 2001 tot en met 2009 per jaar weergegeven in welke weken meer dan vijf eerste bloeiwaarnemingen zijn doorgegeven via www.natuurkalender.nl. Het bolletje op de lijn geeft de week weer waarin de meeste waarnemingen zijn gedaan. Uit deze figuur blijkt dat dit jaar de eerste meldingen maar gedurende drie weken werden gedaan (week 14 tot en met week 16). Sinds de start van De Natuurkalender in 2001 is dit nog niet eerder voorgekomen en zeer waarschijnlijk is deze situatie nog nooit eerder voorgekomen. Het contrast met 2007 en 2008 is zeer groot. Doordat deze jaren een zeer warme start kenden, kwamen de eerste bloeiwaarnemingen van de pinksterbloem gedurende een periode van zeven weken (week 11 tot en met week 17) binnen. Dit was ook een record. De korte periode waarin eerste bloeimeldingen binnenkomen betekent dat alle individuen dit jaar vrijwel tegelijkertijd in bloei komen terwijl dat in 2007 over een veel langere periode was uitgesmeerd. Een vergelijkbare snelle ontwikkeling is ook bij een groot aantal andere voorjaarsplanten te zien zoals fluitenkruid, hondsdraf, dotterbloem en sleedoorn.

Figuur 1: Periode waarin meer dan vijf eerste bloeiwaarnemingen per week werden doorgegeven via www.natuurkalender.nl. De punt op de lijn geeft de week aan waarin de meeste meldingen binnen kwamen.

Gevolg van het feit dat alle individuen binnen dezelfde soort vrijwel tegelijkertijd in bloei komen is dat de bloei zeer uitbundig is, maar dat ze ook allemaal tegelijkertijd uitgebloeid zijn. Helaas kunnen we hierdoor maar gedurende een relatief korte periode van de bloemen genieten. Ook insecten hebben dit jaar maar kort de tijd om gebruik te maken van de bloemenrijkdom. Of dit consequenties heeft voor de insecten en voor de bestuiving is op dit moment nog niet te zeggen.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen Universiteit
Foto: Joost Uittenbogaard

Tabel 1: Voorlopige waargenomen en deels voorspelde datum van bloei en bladontplooiing van voorjaarsplanten (mediaan = datum waarop de middelste waarneming gedaan is) en het verschil in aantal dagen met 2008, 2007 en met 20 jaar geleden). Een negatief getal betekent dat 2009 eerder was en een positief getal betekent dat 2009 later was.