Exotische Penseelkrab overleeft strenge winter

Bericht uitgegeven op 27 februari 2009 door Stichting Anemoon

De exotische penseelkrab, sinds 2000 in onze kustwateren, is de strenge winter goed doorgekomen en opvallend actief gebleven. Dit heeft mogelijk gevolgen voor de concurrentie positie ten opzichte van autochtone zeedieren en de ecologische schade die deze krab veroorzaakt zal waarschijnlijk verder toenemen.

De Nederlandse schaatsliefhebbers weten als geen ander dat de afgelopen winterperiode kouder is geweest dan de voorgaande winters. Vanaf december is gedurende ongeveer twee maanden het water in de oostelijke Oosterschelde circa 1° Celsius geweest. Dit betekende voor de zeedieren een uitzonderlijk lange en koude winterperiode. Voor veel zeediersoorten is dit niet ongemerkt voorbij gegaan. In een eerder natuurbericht hebben we al gemeld dat fluwelen zwemkrabben en ruigkrabbetjes massaal zijn gestorven en waarschijnlijk is de slanke rolsprietslak voorlopig uit de Zeeuwse Delta verdwenen. In de laatste weken van de koude periode is gebleken dat ook brokkelsterren, gewone zee-egels, gevlochten fuikhorens en de recent verschenen buikstreepnemertijnen ook massaal het loodje hebben gelegd. Voor de groene wierslak en de hooiwagenkrabben vrezen we het ergste. Het zal nog een paar maanden duren voor we een definitieve balans over de aangerichte winterschade kunnen opmaken. Van vergelijkbare strenge winters uit het verleden weten we dat meerdere soorten zeedieren sterk te lijden hebben van langdurige periodes met een watertemperatuur lager dan circa 3° Celsius. De andere autochtone zeedieren hebben de winter vaak uiterst passief, als in een soort van winterslaap, verstopt in de zeebodem, of in oesterbanken of holen in de dijkvoet de winter wel overleeft. Dus voor sportduikers was er in deze periode niet veel te zien onderwater. Of was er toch iets bijzonders te zien?

De exotische penseelkrab, Hemigrapsus takanoi, die oorspronkelijk uit Azië komt en in 2000 voor het eerst in Nederlandse kustwateren is verschenen heeft de winter juist heel goed overleeft. Hij is te herkennen aan een ongeveer vierkant rugschild. De ogen staan ver uit elkaar en bij de mannetjes zitten opvallende en karakteristieke borstels in de hoeken van de scharen. Hij dankt zijn Nederlandse naam aan deze borstels. De krab heeft zich in de afgelopen 15 jaar massaal op onze kust en vooral in de Zeeuwse Delta gevestigd. Sportduikers hebben de afgelopen maanden opvallend veel en ook actieve penseelkrabben in de Oosterschelde waargenomen.

Terwijl alle zeedieren in een diep winterrust verkeerden bleek de penseelkrab uitzonderlijk actief de Oosterschelde bodem af te struinen op zoek naar voedsel. Hij heeft duidelijk veel minder last gehad van de lage watertemperaturen. In het verleden is al gebleken dat deze krab goed kan concurreren met autochtone soorten en in vooral het gebied tussen de hoog- en laagwaterlijn deze op veel plaatsen verdrijft. De opvallende activiteit in de winter, die veel groter was dan van autochtone zeedieren, geeft ecologisch gezien de penseelkrab nog een extra sterke concurrentie positie waardoor de ecologische schade die hij aanricht alleen maar groter zal worden. Het is nog te vroeg om nu al vergaande conclusies te trekken maar de afgelopen strenge winterperiode heeft er wellicht voor gezorgd dat de penseelkrab nog massaler gaat voorkomen. Ook is het mogelijk dat hij door zijn opvallende winterse activiteit veel schade heeft aangericht aan vissoorten die de winter specifiek gebruiken voor het afzetten van hun eieren door predatie op viseitjes. Het gaat daarbij vooral om de gewone en groene zeedonderpad, slakdolf en botervis. Zij gebruiken de winter om eieren af te zetten omdat dan de autochtonen krabben zeer passief zijn en de einesten makkelijker te beschermen zijn of in ieder geval dan weinig predatieschade ondervinden. Met de penseelkrab is daar nu mogelijk verandering in gekomen.

Gelukkig zet de lente nu ook onderwater in. De watertemperatuur in de oostelijke Oosterschelde is al weer naar 3-4° Celsius gestegen en de natuur kan zich langzaam gaan herstellen. Maar daarover in een volgend natuurbericht meer nieuws.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt

Stichting Anemoon: www.anemoon.org