Klimaatverandering ramp voor Europese vlinders

Bericht uitgegeven door de Vlinderstichting op donderdag 11 december 2008

Europa zal veel dagvlinders kwijt raken door klimaatverandering, zo menen de auteurs van een nieuw boek, Climatic Risk Atlas of European Butterflies. Hierin zijn modellen over klimaatverandering toegepast op de vlinderwaarnemingen van vele duizenden vrijwillige veldmedewerkers.

Volgens de schrijvers lijdt het geen twijfel dat klimaatverandering optreedt. De gevolgen voor vlinders hangen af van de mate waarin deze plaatsvindt en de manier waarop we omgaan met deze nieuwe bedreiging. De afgelopen decennia is de vlinderstand al sterk achteruit gegaan door het verlies aan leefgebied als gevolg van veranderd landbouwkundig en ander grondgebruik. Als het warmer wordt, zullen vlinders proberen hun areaal naar het noorden uit te breiden. Dit zal vaak worden bemoeilijkt doordat geschikt leefgebied daar niet aanwezig is. Hoewel vlinders kunnen vliegen, zullen veel soorten ongeschikt landschap, zoals stedelijk gebied of intensief landbouwgebied, niet kunnen passeren. De kans dat ze de, vaak kleine, geschikte gebieden op kilometers afstand van hun huidige leefgebied zullen bereiken, is uitermate klein.

In het worst case scenario dat door de wetenschappers is onderzocht, wordt uitgegaan van een temperatuursverhoging van 4,1ºC tot 2080. In dat geval zal voor zeventig soorten dagvlinders meer dan 95% van het huidige leefgebied ongeschikt worden. In het beste geval wordt uitgegaan van een stijging van 2,4ºC. Zelfs dan zal voor 147 soorten meer dan 50% van hun huidige areaal geen geschikt leefgebied meer vormen. Voor veel vlinders betekent dit dat ze verdwijnen uit gebieden waar ze nu nog regelmatig worden gezien. De kleine vos, vroeger een zeer gewone soort, zal uit het grootste deel van Midden- en Zuid-Europa verdwijnen. In het ingrijpendste scenario zal de Spaanse pijpbloemvlinder (foto boven rechts) 97% van zijn leefgebied in Zuid-Europa kwijtraken en de apollovlinder (foto links) zal in de berggebieden meer dan 75% in aantal achteruitgaan.

Nu al zien we gevolgen van klimaatverandering. Van meer dan 60 vlindersoorten is hun verspreidingsgebied naar het noorden opgeschoven. Het gaat hierbij om de ‘makkelijke’ soorten zoals de gehakkelde aurelia, die zich ook nu goed door het landschap kunnen verspreiden. In de berggebieden zien we dat vlinders zich verplaatsen naar hoger gelegen bergdelen. Voor Nederland zijn de gevolgen minder dramatisch dan in het Zuiden van Europa, waar de grootste klappen vallen. Maar ook Nederland zal soorten als veenhooibeestje, veenbesparelmoervinder, veenbesblauwtje en zilveren maan waarschijnlijk kwijtraken. De vestiging van nieuwe soorten vanuit het Zuiden zal beperkt zijn gezien het intensieve landgebruik hier.

Het totale boekwerk Climatic Risk Atlas of European Butterflies is online in te zien, uit te printen of te bestellen via Pensoft Publishers.

Tekst en foto's: Kars Veling, De Vlinderstichting