Zingende sleutelbos doet de deur op slot

Bericht uitgegeven door SOVON op vrijdag 28 november 2008

De grauwe gors Miliaria calandra staat op punt van uitsterven in Nederland. Deze forse vinkachtige valt niet op door zijn mooie verenkleed maar vooral door zijn opmerkelijke zang die wel wordt vergeleken met een rammelende sleutelbos. Het is een typische bewoner van het boerenland. Met name akkergebieden in het zuiden van ons land, maar ook hooilanden langs onze grote rivieren behoorden tot zijn domein. In Nederland is het aantal broedparen de laatste decennia sterk terug gelopen, in 1975 waren er nog meer dan 1000 broedparen, in de negentiger jaren van de vorige eeuw was dat teruggelopen tot ongeveer 100 paar en vanaf 2005 moeten we het doen met minder dan 10 paar. In 2008 is bij SOVON Vogelonderzoek Nederland slechts één territorium gemeld.

Aangezien het bovendien een ongepaarde vogel betrof, kunnen we dan ook aannemen dat de soort de facto als uitgestorven is te beschouwen in ons land. Wel kunnen er nog groepjes vogels worden waargenomen in de winterperiode. Met name het instellen van speciaal akkerbeheer ten behoeve van hamsters in Zuid-Limburg, de zogenaamde hamsterakkers, heeft geleid tot een kleine opleving van de aantallen overwinterende vogels.

De achteruitgang in Nederland staat niet op zich zelf. In grote delen van Europa heeft de soort het moeilijk. Maandag aanstaande worden daarover door de European Bird Census Council en Birdlife International nieuwe cijfers gepresenteerd. Hierin zitten de Nederlandse cijfers over het wel en wee van onze boerenlandvogels verwerkt.

De teloorgang van de soort staat model voor de ontwikkeling van veel vogels van het boerenland. In Nederland ging de ortolaan, eveneens een gors, de grauwe gors een tiental jaren vooruit. Daarnaast moet ook zeker de enorme achteruitgang van de veldleeuwerik en de patrijs genoemd worden. Intensivering, schaalvergroting en veranderende gewaskeuzes doen veel vogels de das om zowel in de broedtijd als in winter. Speciale beschermingsprogramma’s met aangepast beheer op akkers, zoals akkerrandenbeheer moeten het tij doen keren. Een goed uitpakkende maatregel zoals braakleg is vanuit het Europese landbouwbeleid in de ban gedaan maar zou voor akkervogelbescherming zeker heroverwogen moeten worden. Maar of deze hulp voor de grauwe gors nog op tijd komt?

Tekst: www.sovon.nl
Afbeelding: Ferdinand von Wright, Svenska fåglar