Zeenaaktslakken kondigen de winter aan

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zaterdag 25 oktober 2008

In tegenstelling tot veel andere diersoorten, ontwikkelen larven van de Brede Ringsprietslak en de Grote vlokslak zich pas in het najaar tot volwassen zeenaaktslakken. Aan het eind van de winter hebben de slakken hun maximale grootte bereikt. De waarneming van de eerste jonge slakken van deze twee soorten in de Oosterschelde is dan ook altijd een voorbode van de naderende winter.

De Nederlandse zeenaaktslakken hebben een jaarlijkse cyclus die net als bij de meeste land- en luchtdieren piekt in het voorjaar. In de periode april tot juni worden op de Nederlandse kust de grootste aantallen en soorten zeenaaktslakken gevonden. De larven van de meeste soorten ontwikkelen zich in de late winter via juveniel tot volwassen dier om zich vervolgens in het late voorjaar massaal met de paring en voortplanting bezig te houden. Als daarna de eisnoeren zijn afgezet, sterven de volwassen dieren en verdwijnen ze voor langere tijd uit beeld. Na ongeveer 4-6 weken komen de larfjes uit de eitjes en verblijven de microscopisch kleine voorstadia van de zeenaaktslakken voor langere tijd uit het zicht van waarnemers. Voor de meeste, vooral kleine, Nederlandse soorten zeenaaktslakken wordt deze cyclus in zijn geheel van de late winter tot de vroege zomer afgerond. Enkele grotere soorten hebben echter meer tijd voor hun ontwikkeling nodig. De Brede ringsprietslak en de Grote vlokslak behoren tot deze grotere soorten. Zij komen jaarlijks algemeen in de Nederlandse kustwateren voor en behoren zonder twijfel tot onze autochtone fauna.

De Brede ringsprietslak, Facelina bostoniensis, kan ongeveer 5cm groot worden (zie eerste foto). Gedurende de zomer zal je ze zelden zien. Volwassen dieren voeden zich hoofdzakelijk met hydroïdjes, kleine neteldieren, die nauw verwant zijn aan de zeeanemonen, en waarvan we een aantal specifieke soorten niet in de zomer op de Nederlandse kust aantreffen. Pas in het najaar komen deze wintersoorten tot ontwikkeling. Als zij uitgroeien komen er, voor deze hydroïdjes, specifieke biomoleculen in het zeewater terecht. De Brede ringsprietslak voedt zich vooral met deze wintersoorten. Voor zijn larven zijn deze biomoleculen van de specifieke hydroïdjes boodschapperstoffen. Als het ware vertellen zij in het najaar de larven van de Brede ringsprietslak dat er weer voedsel aanwezig is en de tijd gunstig is om van larfje naar volwassen dier te ontwikkelen.

De planktonische larven van de Grote vlokslak, Aeolidea papillosa (zie foto hieronder), reageren in het najaar waarschijnlijk direct op de afkoeling van het zeewater. Rond oktober zien we overal op de kust kleine spierwitte zeenaaktslakjes verschijnen. Het zijn de jonge Grote vlokslakken die vlak daarvoor de metamorfose van larfje naar juveniel zeenaaktslakje hebben doorgemaakt. Zij voeden zich met zeeanjelieren en -anemonen, organismen die hier het hele jaar door aanwezig zijn. Gedurende de wintermaanden groeien ze gestaag om in de late winter een lengte van maximaal 12cm te bereiken. Dan begint de paring en de rest van het verhaal kent u al: eisnoeren worden afgezet, de uitgeputte volwassen dieren sterven, uit de eitjes komen larfjes en het duurt weer tot oktober voor we de eerste juveniele Grote vlokslakken terugzien.

De afgelopen weken hebben sportduikers de eerste juveniele Brede ringsprietslakken en Grote vlokslakken in de Oosterschelde gezien. Dus berg de zwembroeken maar weer op en haal de winterjas uit de mottenballen: de zeenaaktslakken vertellen ons dat de winter weer voor de deur staat.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting ANEMOON