Bijenkasten in de sneeuw

Door zachte winter varroamijten op bijen moeilijker bestreden

29-JAN-2012 - Drie tot vier maanden per jaar zitten honingbijen in het donker. Als het winter is, kruipen de werksters en koningin dicht op elkaar om zich als één bijenvolk warm te houden. Het overleven van een winter is nog niet zo eenvoudig. In de afgelopen vier jaar haalde 20 tot 25 procent van de door bijenhouders gehouden bijenvolken het einde van de winter niet. Eén van de boosdoeners is de varroamijt. Bijenhouders behandelen hun volken in de winter tegen deze parasiet als er geen broed aanwezig is. Maar de zachte winter zorgt ervoor dat er nu juist wel broed is. Gevolg: de mijt heeft een plekje om te schuilen.

Bericht uitgegeven door Bijen@wur, Wageningen UR [land] op [publicatiedatum]

Drie tot vier maanden per jaar zitten honingbijen in het donker. Als het winter is, kruipen de werksters en koningin dicht op elkaar om zich als één bijenvolk warm te houden. Het overleven van een winter is nog niet zo eenvoudig. In de afgelopen vier jaar haalde 20 tot 25 procent van de door bijenhouders gehouden bijenvolken het einde van de winter niet. Eén van de boosdoeners is de varroamijt. Bijenhouders behandelen hun volken in de winter tegen deze parasiet als er geen broed aanwezig is. Maar de zachte winter zorgt ervoor dat er nu juist wel broed is. Gevolg: de mijt heeft een plekje om te schuilen.

Bijenkasten in de sneeuw (foto: Bram Cornelissen)Om de winter te overleven heeft een honingbijenvolk (Apis mellifera spp.) langlevende bijen nodig. Dit noemen we ook wel winterbijen. In de zomer worden bijen zo’n vier tot vijf weken oud. Dit komt doordat ze vele taken moeten uitvoeren waardoor ze verouderen. Winterbijen kunnen wel zes maanden oud worden.

Winterbijen worden gevormd als er buiten nog maar weinig stuifmeel te halen valt. Als reactie daarop gaat het volk minder broed produceren. Er zijn daardoor steeds minder bijen nodig om voedsel te halen en om het broed te verzorgen. De bijen die dan geboren worden hebben dus feitelijk gezien weinig of geen taken te verrichten waardoor dat ze niet verouderen. Van september tot november worden er zo ongeveer tienduizend winterbijen gevormd.

Varroamijt
Het is gebleken dat winterbijen die in het popstadium aangetast zijn door de exotische varroamijt korter leven. Normaal gesproken behandelen bijenhouders hun bijenvolken tegen deze mijt rond half december, voor de kortste dag, als er geen broed in de bijenvolken is. Alle varroamijten zitten dan op de bijen en kunnen daardoor gemakkelijk aangepakt worden. Maar de zachte winter zorgt ervoor dat bijenvolken doorgaan met broeden en dat er nauwelijks een broedloze periode is. De mijten kunnen zich dan verschuilen in het broed, waardoor de bestrijding van de varroamijt niet optimaal werkt. Daar komt nog bij dat de varroamijt en aantal schadelijke virussen kan overdragen. Door varroa te bestrijden worden de virussen normaal gesproken ook aangepakt. Hierdoor bestaat de kans dat bijenvolken met een relatief hoge besmetting van varroamijten en virussen aan het volgende seizoen beginnen.

Bijen waarvan drie met varroamijten op de schouder (foto: Bram Cornelissen)

Zachte winter
Een beetje echte winter zou dus nog niet zo slecht zijn. En bijen zijn goed uitgerust om temperaturen tot -40 graden aan te kunnen. Toch blijken bijenvolken zachte winters beter te overleven dan strenge winter. 

Winterbanden
De winter vereist dat bijenvolken een aantal aanpassingen moeten maken om tot het voorjaar te overleven. Het is te vergelijken met winterbanden onder je auto. Zonder kom je ook wel vooruit, maar de kans dat je een uitglijder maakt is groot!

De bijen winterchecklist ziet er ongeveer zo uit.

  • Ongeveer tienduizend gezonde winterbijen zijn nodig om de lente te halen.
  • Een goed geïsoleerd onderkomen.
  • Suikervoorraad: in de winter verbruikt een bijenvolk 6 tot 20 kilo honing om zich warm te houden.
  • Trosvorming: bijen clusteren samen om zo min mogelijk warmte te verliezen. De warmte genereren bijen met hun vliegspieren. In een tros varieert de temperatuur van 18°C (zonder broed) tot 33°C (met broed) in de kern tot 9°C aan de buitenkant.
Vaak beginnen bijenvolken al in januari weer met het aanzetten van broed. In zachte winters kost het bijen veel minder energie om dit broed op de juiste temperatuur van 33 graden Celsius te houden. Een ander belangrijk verschil is dat ze in een zachte winter af en toe naar buiten kunnen om te ontlasten. In strenge winters moeten ze soms wel drie maanden hun ontlasting ophouden wat kan leiden tot darmproblemen.

Het is afwachten hoe hoog de sterfte dit jaar uitpakt. Een zachte winter is gunstig voor zowel bijenvolken als voor varroamijten. Als de paardenbloemen gaan bloeien wordt in heel Europa de stand opgemaakt en weten we wat de schade is.

Tekst en foto's: Bram Cornelissen, Plant Research International, Wageningen UR

  

  

Laatste berichten

Zie ook