De karmozijnrode knotsslak is weer terug!

Bericht uitgegeven door ANEMOON op zaterdag 13 juni 2009

Een week geleden werd in de Oosterschelde een karmozijnrode knotsslak aangetroffen. Dit kleine zeldzame zeenaaktslakje werd gevonden in de buurt van Zierikzee; tot dan toe was deze soort hier nog nooit eerder gezien. De karmozijnrode knotsslak was sinds juli 2007 niet meer in Nederland waargenomen. We vreesden dan ook dat hij uit ons land verdwenen was.

In 2002 meldden sportduikers de eerste waarnemingen van de karmozijnrode knotsslak (Trinchesia rubescens) op de Nederlandse kust. De soort werd aangetroffen in de noordwestelijke Oosterschelde. Daarmee werd Nederland op dat moment, na Noorwegen, het tweede continentaal Europese land waar deze zeenaaktslak was gesignaleerd. In de daarop volgende jaren werden slechts een beperkt aantal waarnemingen gemeld. De laatste stamden alweer uit juni en juli 2007.

Karmozijnrode knotslak op haringraat (Zierikzee, 6 juni 2009)

Wereldwijd werd de karmozijnrode knotsslak pas in 1978 voor het eerst ontdekt: op de Britse eilanden. Rondom Ierland en de westkust van de Britse eilanden is de soort de afgelopen decennia op meerdere tientallen locaties gevonden. Na enkele waarnemingen aan de Noorse kust, werd de soort in Nederland en West Frankrijk aangetroffen. Aan onze kust blijft de karmozijnrode knotsslak echter een zeer zeldzame soort, die uitsluitend in de Oosterschelde is aangetroffen. Het is nog onduidelijk waarom het dier hier zo zeldzaam is. Zijn enige voedselbron, de hydroidpoliep haringraat, komt algemeen op onze kust voor. Daar kan het dus niet aan liggen. Misschien komt hij wel wat algemener voor dan we nu weten. Het is nu eenmaal een kleine onopvallende cryptische soort die onderwater zeker niet door alle sportduikers zal worden opgemerkt.

Karakteristieke karmozijnrode vlekjes aan de basis van de papillen en op de rhinoforen.

De karmozijnrode knotsslak is een kleine slanke en onopvallende zeenaaktslak die niet groter wordt dan circa 15 milimeter. De algemene lichaamskleur is bleek lichtbruin tot lichtroze. Hij dankt zijn naam echter aan de typische karmozijnrode pigmentvlekken aan de basis van alle papillen op zijn rug en de prominente pigment ringen met dezelfde kleur op zijn rhinoforen (tentakels op de kop). Daarnaast komen er over zijn gehele lichaam kleine witte pigmentvlekken voor. Voor zover we weten is dit zeer zeldzame zeediertje een monofage soort. Dat wil zeggen dat hij slechts één voedselbron kent. Alle exemplaren die tot nu toe in de Nederlandse en andere kustwateren zijn gevonden, werden altijd op haringraat aangetroffen. Ze zitten typisch op de uiteinden van deze hydroidpoliep (een neteldier). Dit wijst er op dat de karmozijnrode knotsslak zich bij voorkeur voedt met de jonge poliepjes van zijn prooidier.

Tekst en foto's: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon