De dodo en de Wilde Noordzee 

Wat er in de Noordzee leeft? Dat zie ik meestal alleen maar op mijn bord. Lekkere haring, smeuïge makrelen, scholletjes zoals mijn oma ze maakte. Zij kocht ze per emmer en bakte ze knapperig op een oliestel op het balkon. Soms krijg ik op het strand nog een glimp te zien van het onderwaterleven. Aangespoelde kwallen en zeesterren. Schelpen. Groensel. Een krab. Jagende vogels doen scholen vis vermoeden, of kleine beestjes langs de waterlijn. Met wat geluk hobbelt een zeehond door de branding de zee in, of snijdt de rugvin van een bruinvis door de waterspiegel. Nu en dan haalt een walvis het journaal. 

Dat er meer leeft in ons grootste natuurgebied, veel meer zelfs, blijft voor mij een beetje theoretisch. Of beter gezegd: bleef een beetje theoretisch, want nu is er een film die de rijkdom van de Noordzee overweldigend zichtbaar maakt. 'De Wilde Noordzee' laat je meereizen met de eerste voorjaarszonnestralen het water in, waar minuscule algen het zonlicht benutten om uitbundig te groeien – en zo energie beschikbaar te maken voor de hele voedselketen in zee. De close-up beelden van deze fytoplankton laten je bijna voelen hoe licht in eten verandert.

 
Tientallen duiken waren er nodig om de film te maken – vaak is de Noordzee te troebel voor goede opnamen, of te golven te hoog, of de wind te hard. Soms verbergt het leven zich te goed, of is te zeldzaam geworden om nog voor de camera te komen. Het enorme doorzettingsvermogen van Peter van Rodijnen en Klaudie Bartelink en hun helpers van Dutch Maritime Productions, heeft een film opgeleverd die ons in een klap de rijke natuurwereld dichtbij huis cadeau doet.

Anders dan in ‘klassieke’ natuurdocumentaires verhullen ze niet dat er ook problemen zijn. Juist als ik in mijn bioscoopstoel een lichte oververzadiging begin te voelen bij zoveel moois, komen ze in gedoseerde mate voorbij: de drukte van de scheepvaart, de zware overbevissing, de hindernissen voor trekvissen en het verstorende lawaai van het bouwen van windmolens en de industrialisatie van de zee. Gelukkig is er een heerlijk toetje: de blauwvintonijn is terug en dat levert spannende scènes op met nog grotere roofdieren. Dichter bij het zeeleven kom je niet zonder te duiken. 

Wat kunnen we doen voor deze natuur? Snelle en makkelijke oplossingen zijn er niet, maar dat is geen reden om het niet te proberen, vinden mijn collega’s bij ARK Rewilding Nederland. Het Noordzeeprogramma van ARK zet zich sinds 2016 in voor het herstel van robuuste, rijke Noordzeenatuur. Zoals ook in de film te zien is: riffen vormen een belangrijke basis voor het onderwaterleven. Talloze soorten vinden er voedsel en een plek om zich te vestigen, te schuilen en zich voort te planten. Van dit soort riffen is nog maar één procent over. Na een aantal jaren echt pionieren – niemand wist hoe je de bijna uitgestorven Europese oester kon kweken, om maar eens iets te noemen – lijkt het werk nu vaart te krijgen. 

Of het lukt hangt alsnog van vele factoren af, zoals Jennifer Petterson laat horen in de diepgravende podcastserie De weg van de dodo. Dit is een mooie aanvulling op de beelden uit de bioscoop. Twee jaar lang volgde ze het ARK-Noordzeeteam met haar vragen en duwde ze tot op de Doggersbank iedereen ‘die irritante cavia onder de neus.’ Dat levert een eerlijke inkijk in het werk, inclusief de frustraties en het verdriet over de staat van de natuur in zee. Ze vertelt ook over de creativiteit en het doorzettingsvermogen van deze rifbouwers. Zo kom je dichterbij de praktijk van 'seawilding'. 

Ik kijk anders naar de zee door deze verhalen en beelden. Net zoals de wolf een bezoek aan het bos spannender maakt, zelfs al krijg ik hem misschien nooit te zien, zo is ook de grijze Noordzee rijker en spannender geworden nu ik weet dat hier roggen als dekbedden zo groot thuishoren en dat kleurrijke koralen de bodem versieren op de plekken waar het goed gaat.

Meer informatie

• Bezoek de film De Wilde Noordzee
• Beluister de podcast (beschikbaar op allerlei kanalen) of via De weg van de dodo
• Je kunt ook zelf de zeenatuur helpen. Energie besparen is een goede manier  – ook door minder te chat-gpt’en en niet alles in de cloud te bewaren.
• Als je vis wilt eten, kies dan voor duurzaam. Wist je dat mosselen ook qua klimaatimpact een goede keuze zijn?

Tekst: Gerben Overweg, ARK Rewilding Nederland
Foto's: Joost van Uffelen; Dutch Maritime Productions
Tekening: Jeroen Helmer