Ons Nederlandse voedselsysteem: puzzelstukjes op zijn plaats

Als kind maakte ik graag legpuzzels. Dat deden we met het hele gezin. Puzzels tot wel vijftienhonderd of tweeduizend stukjes, die waren het lastigst. Van die landschappen met veel tinten groen, grijs en bruin. Je begon met de rand en dan de duidelijke onderdelen: huizen, mensen, dieren, hekken, wegen, maar de lucht, het gras of het bos waren het lastigst. Dat was gewoon geduldig proberen.

Het voedselsysteem is ook een grote puzzel: zoveel stukjes en onderdelen dat het lastig te begrijpen is hoe ze in elkaar passen. Daarbij ontbreekt ook nog vaak een goed voorbeeldplaatje met hoe het er eigenlijk uit zou moeten zien als alles op zijn plaats valt.

Nieuw rapport

WWF is begonnen die puzzel in elkaar te leggen met een schets van zes typen landen en twintig hefbomen waarmee je de stukjes op de juiste plek kan schuiven. Dat lees je in het nieuwe rapport (het rapport is Engelstalig. De links staan onderaan het bericht). Er zijn veel betrokken partijen, zoals de overheid, bedrijven, consumenten, onderzoekers, organisaties en supermarkten. Het lijkt erop alsof ze allemaal wel met die puzzel bezig zijn, maar dat ieder probeert zijn eigen stukje te passen zonder dat het overzicht en de coördinatie aanwezig is. De één wil alle groene stukjes, de tweede zit naar de lucht te staren, terwijl weer een ander de randen opzoekt.

Om die puzzel te maken hebben we wetenschappers alle landen laten indelen in zes typen voedselsystemen (Nederland is type vijf, zie het rapport) en de belangrijkste hefbomen op een rijtje te zetten. Ze hebben veel experts gevraagd om deze te ordenen op welke het meeste bijdragen aan transformatie naar een duurzame productie en consumptie en welke het beste wetenschappelijk onderbouwd zijn. Daarbij viel een aantal puzzelstukken op hun plaats.

Krachtige overeenkomsten en financiële maatregelen

De experts schetsen een duidelijk plaatje. Nederland is het meest gebaat bij:

• het sluiten van krachtige overeenkomsten (afspraken, convenanten, akkoorden) op nationaal niveau;  
• het doorvoeren van financiële maatregelen, zoals het heroriënteren en verhogen van subsidies voor duurzame productie en duurzaam inkopen;
• het invoeren van prikkels en belastingen om consumptie duurzamer te maken.

Er is bijvoorbeeld ook veel steun voor het promoten van plantaardige eiwitbronnen, zoals bonen, en het herstellen van biodiversiteit (ook diversiteit op boerderijen en variatie op je bord).

Verplichtingen en mogelijkheden 

De Nederlandse overheid heeft internationale verplichtingen op het gebied van klimaat (via Nationally Determined Contributions) en biodiversiteit (via National Biodiversity Strategy and Action Plans). Als eerste stap zou ze de aanbevelingen uit het rapport kunnen overnemen.

Een klimaatakkoord versie twee en een nieuwe strategie om onze voetafdruk van consumptie te halveren liggen dus wat mij betreft voor de hand. Alleen zo maakt het nieuwe ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur haar ambitie waar om te werken aan ‘duurzaam voedsel, waardevolle natuur en een vitaal platteland. Voor de huidige en toekomstige generaties’.

Mooi plaatje

Zie je het mooie plaatje al verschijnen? Ik zie een beeld met de prachtige Veluwe — mijn achtertuin — om te wandelen tussen veel vogels, zoogdieren en vlinders. Een afwisselend agrarisch landschap met boerenkolen, veldbonen, boekweit, spelt, koolzaad, weides met koeien en notenbomen, en voedselbossen. Ik zie winkels met een ruime keuze aan Hollands vers fruit en groenten, verspakketten met Ecoscore A aan huis, en overwegend plantaardige kantines en terrasjes met lokaal biobier en fairtrade koffie. Wat zie jij voor een landschap verschijnen? Alleen met elkaar kunnen we alle puzzelstukjes op zijn plaats leggen.

Meer informatie

• Samenvatting rapport 'Solving the Great Food Puzzle' (pdf: 4,7 MB).
• Rapport 'Solving the Great Food Puzzle' (pdf: 9,3 MB).
• Nederland in detail (pdf: 3,5 MB). 

Tekst: Wereld Natuur Fonds-Nederland
Foto: Wereld Natuur Fonds