Resultaat na inspanning: ecologische verbindingszone in het Paterswoldsemeergebied
Provincie GroningenHet is een mooi praktijkvoorbeeld van hoe de Provincie Groningen zich bezighoudt met de inrichting van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Door het overkoepelende werk op de grens van Drenthe en Groningen is een ecologische verbindingszone (EVZ) aangelegd. Diliana Welink en Hans Wolf van het Team Natuur van de Provincie Groningen vertelden er afgelopen juli over in het Dagblad van het Noorden. Beiden zijn nauw betrokken geweest "bij de inspanningen van overheden, waterschappen en natuurbeheerders om het Paterswoldsemeer een nieuwe rol te geven als schakel tussen de Drentse natuur en die in Groningen" (citaat DvhN). Ook hier op Nature Today geven wij graag een inkijkje in dit gebied.
Oplossen van een knelpunt
De EVZ rondom Paterswolde is een belangrijke schakel in een veel groter geheel. Het doel is om verschillende natuurgebieden in de laagveengordel met elkaar te verbinden. Deze keten loopt vanuit het Westerkwartier, via het Leekstermeer en de Onlanden, dwars door het Paterswoldsemeer naar de oostzijde van het meer (zie Figuur 1). De afgelopen tien jaar is daar gewerkt aan meerdere deelgebieden. Zo zijn bij Lage Wal de waterpeilen gelijkgetrokken met het grote meer en zijn vochtige graslanden en moerasrijke sloten gecreëerd. Een belangrijk knelpunt op de kaart was het deelgebied Meerweg. De ambities uit de Omgevingsvisie 2016-2020 voor het NNN waren gericht op het creëren van natuurlijke zones en het obstakelvrij maken van infrastructuur, zoals wegen en kanalen, voor dieren. Deze uitgangspunten vormden de basis voor het inrichtingsplan van de ecologische verbindingszone (EVZ) Meerweg. Het doel was om een goede uitwisseling van doelsoorten binnen en buiten de provincie mogelijk te maken.
De Meerweg verbindt Haren en Paterswolde met elkaar voor het doorgaande verkeer, maar vormt een gevaarlijke barrière tussen het Paterswoldsemeer en het Friescheveen voor de aanwezige fauna. Veel dieren uit diverse soortgroepen vonden hier hun einde door op het verkeerde moment over te willen steken. Om een betere uitwisseling te bereiken is een faunapassage onder de Meerweg doorgemaakt, maar dit was geen eenvoudige taak. Er moest onder meer een tweetal bruggen worden gebouwd. Op de website van Prolander is een uitgebreide beschrijving te vinden van de werkzaamheden, inclusief foto's van de verschillende fasen van de bouw.
Nu, een jaar na oplevering, zijn er sporen van otter en bever aan de oevers van het Paterswoldsemeer gevonden, wat erop duidt dat de faunapassage in gebruik is. Deze dieren zijn veilig aan de andere kant gekomen. Vissen en andere trekdieren kunnen nu ook makkelijker van het ene naar het andere gebied trekken. De hoop is dat andere soorten, zoals kikkers, kleine marterachtigen en egels eveneens van de faunapassage gaan profiteren.
EVZ Meerweg is voorlopig een laatste stap om de aansluiting met het stroomgebied van de Drentsche Aa te volbrengen. Uiteindelijk komt de verbinding via het Zuidlaardermeergebied weer terecht in Oost-Groningen (Figuur 1). Het resultaat is dat drie Natura-2000 gebieden nu met elkaar verbonden zijn: het Leekstermeer, de Drentsche Aa en het Zuidlaardermeer.
En dan het water
De inrichtingsmaatregelen zijn ook bedoeld om doelstellingen te halen die Provinciale Staten hebben vastgesteld om aan de Kaderrichtlijn Water te voldoen. De waterkwaliteit van het Paterswoldsemeer moet verbeteren en daarom is er een plan gemaakt om de waterhuishouding te wijzigen. Een complexe verbindingsklus was het wel: projectleider Hans vertelt in het Dagblad dat een gemaal uiteindelijk de oplossing bood om vier verschillende wateren met elkaar te verbinden: het Paterswoldsemeer, de Drentsche Aa, de Paterswolder Schipsloot en het Noord-Willemskanaal. De waterstanden kunnen nu zo gereguleerd worden dat de stadjers in Groningen niet met te veel, en de achterliggende polders niet met te weinig water te maken krijgen. Ook kan nu gereguleerd worden welk water het meer instroomt. Voorheen kwam het voornamelijk uit het Noord-Willemskanaal, waar water met een hoge nutriëntenlast stroomt. Dit is minder gunstig voor de waterkwaliteit. Het water van de Drentsche Aa is schoner en kan nu in de zomer via de nieuw gegraven slenk het meer aanvullen. Ook de aangelegde natuurvriendelijke oevers hebben een zuiverende werking op het water. Ten slotte is het hogere winterpeil, dat vanaf nu gehanteerd kan worden, een meer natuurlijke situatie en zal ook een positief effect hebben op de waterkwaliteit.
Balans is het sleutelwoord
Er moest bij de inrichting rekening gehouden worden met de vele recreanten die jaarrond van het gebied gebruikmaken en lokale ondernemers die in hun behoeften willen voorzien. Het balanceren van de verschillende belangen, waaronder die van de natuur, was een puzzel. Op het ene plekje slaat die balans uit naar de mens; op een ander plekje naar de natuur.
Bij het Friescheveen, een voormalige veenafgraving naast EVZ Meerweg, heeft verminderde verstoring een positief effect gehad op de natuur. Het ecosysteem is dit jaar namelijk bekroond met de komst van het paartje zeearenden, dat met succes twee jongen wist groot te brengen.
"Maar niet alleen deze toppredator onderstreept de waarde van dit natuurgebied, ook een bosje distels vol foeragerende vlinders is een belangrijk onderdeel van een gezond ecosysteem", aldus biologe Diliana.
Verdere gebiedsontwikkeling
Ten slotte is de herinrichting van de polders ten zuiden van de Meerweg (het Oosterland, Lappenvoort, de Glimmerpolder en de Glimmermaderpolder) nog in volle gang. De polders zijn onderdeel van het NNN, en hebben deels een natuur- en deels een agrarische bestemming. Daarnaast hebben ze een functie als waterbergingsgebied. Er wordt gewerkt aan het inrichtingsplan om de dikke laag veen (op sommige plaatsen nog vijf meter dik) te beschermen tegen verdere veenoxidatie. Wanneer ook dit onderdeel klaar is, zullen Groningen en Drenthe gezamenlijk 400 hectare natuur rijker zijn.
Toekomstige positieve effecten
Tot zover een inkijkje in hoe de provincie haar taak in het realiseren van het NNN uitvoert. De genomen maatregelen hebben al tot veelbelovende resultaten geleid, met de hoop op nog meer positieve effecten voor mens en natuur. Een betere waterkwaliteit staat immers niet alleen op het wensenlijstje van de in helder water jagende otter, maar ook op die van de blauwalg-mijdende zwemmer.
Meer informatie
- In het inrichtingsplan staan meer details over de inrichtingsmaatregelen en de effecten daarvan op cultuurhistorische waarden, de bodem- en waterbodem, de natuur, het landschap en de hydrologie. Je kunt het inrichtingsplan downloaden op onze webpagina Ontwikkeling natuur Paterswoldsemeer. Je vindt daar ook een kaart waar de maatregelen op uitgetekend zijn.
Werkzaamheden ecologische verbindingszone Meerweg (Bron: Prolander)
Tekst: Ruth Lenting-Koffeman, Provincie Groningen
Beeld: Irma Haan (leadfoto: Paterswoldsemeergebied); Melanie Bus & Ruth Lenting-Koffeman, Provincie Groningen; Prolander