De groene ambitie: herstel van bos met Etienne Schoenmakers

De provincie Noord-Brabant heeft een van de grootste ambities in Nederland als het gaat om het aanleggen van nieuw bos en het gezonder maken van bestaand bos. De boscompensatieregeling ondersteunt projecten die nieuw, hoogwaardig natuurbos aanplanten of bestaand bos een nieuwe functie geven, zoals het omzetten van agrarische grond naar bos.

Landgoed Vijverhoeve: de kracht van samenwerking

In 2003 kocht Etienne Schoenmakers samen met zijn vrouw Emmy van Overdijk een stuk land met daarop een monumentale abdijhoeve in Huijbergen die vijf jaar lang leeg had gestaan. Binnen groeiden evenveel varens als buiten, en bramenstruiken namen het land over. Het terrein bestond uit wat bomen en weilanden, maar verder was er niets. Gelegen tussen het natuurgebied de Kalmthoutse heide in België en het landgoed Wouwse Plantage in Nederland grenst het landgoed ook aan het Natura 2000-gebied de Brabantse Wal. Inmiddels is de hoeve omgetoverd tot een prachtige woning. En samen met de omringende boeren wil Etienne nu een groene verbinding mogelijk maken tussen de verschillende natuurgebieden. Hiervoor vroeg hij subsidie aan uit de boscompensatieregeling. Door het aantrekkelijke idee van deze natuurverbinding werd het projectplan door de gemeente snel goedgekeurd. Wat motiveerde Etienne om dit project te starten en wat speelt er op dit moment?

Overwegingen

Voor Etienne speelden er verschillende overwegingen mee om aan de slag te gaan met de boscompensatieregeling. Bijvoorbeeld financiële overwegingen: “De stijgende rentelasten door de oorlog in Oekraïne motiveerden ons om agrarische gebieden om te zetten naar bos. De provincie biedt compensatie voor de waardedaling die de overstap van agrarisch naar natuurgebied met zich meebrengt. Dit kan helpen om de hypotheeklasten te verminderen.”

Daarnaast loopt er een grote kerosinepijpleiding van Defensie onder het gebied door. “Op deze pijpleiding mag niet geploegd worden. Dit maakte het interessant om agrarisch land om te zetten naar natuurgebied.”

Vakkundige hulp

Dit projectplan is niet de eerste boomplantactie die Etienne opstart. De afgelopen vijftien jaar heeft hij veel ervaring opgedaan met het planten van bomen en het aanleggen van bossen. Het organiseren van vakkundige hulp is daarin heel belangrijk, vindt hij.

Zo liet Etienne de afgelopen jaren verschillende analyses uitvoeren door een adviesbureau naar de bodemgesteldheid en hoe het gebied eruit zou moeten zien. Ook ging hij met vrijwilligers, Bosgroep Zuid Nederland, rentmeesters, landschapsarchitecten, agrarische adviesbureaus en kwekerijen aan de slag met de eerste boomplantactie op zijn landgoed. Met veel succes.

Bevorderen van biodiversiteit

En er zijn natuurlijk ontzettend veel voordelen voor natuur. Het omzetten van de zogenoemde monoculturen naar gevarieerde bossen bevordert de biodiversiteit, de verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied. Etienne vertelt: “Er worden verschillende inheemse soorten bomen geplant, wat vogels en vlinders aantrekt. Daarbij wordt door het planten van bomen stikstof uit de grond gehaald, wat weer bijdraagt aan stikstofreductie.”

Van zijn eerste boomplantactie heeft Etienne veel geleerd. Zo ontwikkelde hij in samenwerking met vrijwilligers en Wageningen University beschermende kokers voor de net aangeplante boompjes. De biologisch afbreekbare kokers worden gebruikt om jonge boompjes te beschermen tegen vraat van reeën. Hierdoor neemt de overlevingskans van de bomen toe. “De jonge, kleine bomen zijn nu echt enorm gegroeid.” Tijdens een wandeling over het landgoed laat Etienne ook zien hoe hij door het aanleggen van poeltjes ervoor zorgt dat reeën van het ene gebied naar het andere gebied kunnen trekken.

Vertrouwen en maatwerk

Etienne begon het project met dertien boeren in de omgeving, waarvan er nu nog maar drie over zijn. Veel boeren stoppen vanwege hun leeftijd en gebrek aan opvolging. Met de overige boeren ging hij in gesprek. Door samenwerking en overleg met ingenieurs en rentmeesters werd een gedetailleerd plan opgesteld om te laten zien hoe hun stuk land onderdeel kan zijn van de groene verbinding.

"Boeren moeten voelen dat het doel is om het natuurgebied te versterken en niet om hun land af te nemen"

Aanvankelijk wilden de boeren niet meedoen vanwege familie- of fiscale situaties. Door maatwerk en voortdurende dialoog veranderde hun houding. Elk probleem wordt individueel aangepakt, waardoor de boeren nu meer bereid zijn om mee te doen. “Vertrouwen is cruciaal in dit proces. Boeren moeten voelen dat het doel is om het natuurgebied te versterken en niet om hun land af te nemen.” Maar ook kennis van de diverse regelingen, zoals de rood-voor-groen-regeling, Natura 2000-gebieden, en het Natuurnetwerk Brabant (NNB) is essentieel. Het helpt de boeren bij het navigeren door deze complexe regelgeving. “De boeren leunen op mijn vakinhoudelijk kennis om dit mogelijk te maken.”

"In gesprek blijven met elkaar is de sleutel tot succes"

Etienne benadrukt het belang van voldoende kennis en uithoudingsvermogen om een bos te beheren. Het vereist een diepgaand begrip van de natuur en de regelingen die van toepassing zijn. “Je moet het proces echt zien als een groot verandertraject. Het gaat om samenwerking en niet om concurrentie. Het doel is om een duurzaam natuurgebied te creëren dat iedereen ten goede komt”, aldus Etienne. "Het is dus belangrijk om met alle betrokken partijen goed samen te werken."

"De regeling klinkt misschien simpel, maar het is heel ingewikkeld. Er is heel veel waar je rekening mee moet houden en je zit met iedereen om tafel, van fiscalist en jurist tot landschapsarchitect.” Hij vervolgt: “Gelukkig heb ik er veel lol in. En we zijn er nog niet. Het kan dat mensen afhaken. We gaan telkens twee stappen vooruit en dan weer een terug. En soms ga ik van twee keer 'nee' naar een 'ja'. Maar ik weet zeker dat in gesprek blijven met elkaar de sleutel is tot succes.”

Meer informatie

• De Boscompensatieregeling is gesloten. Voor andere subsidieregelingen zie de website van de provincie Noord-Brabant.
• Heeft u vragen? Neem dan per e-mail contact met ons op: bomen@brabant.nl.

Tekst: Provincie Noord-Brabant
Foto's: Frederiek Flik; Etienne Schoenmakers