Nu te zien: de wielewaal

Intens geel met ravenzwart verenpak. Schaars, behoorlijk zeldzaam eigenlijk. Verborgen levend, best wel schuw en als je hem ziet is het maar even. En dan die eenvoudige, maar fraaie, warme zang. Het draagt allemaal bij aan de geheimzinnigheid en de populariteit van de wielewaal. Iedereen wil hem zien!

Vooral in Oost-Nederland

Een echte zomervogel, de wielewaal. Hij overwintert ten zuiden van de evenaar, in Oost-Afrika. In mei keert hij terug en kunnen we hem in Nederland verwelkomen. Doortrekkers vliegen door tot de Waddeneilanden. De broedvogels vind je vooral in het noordoosten, oosten en zuidoosten van het land, en daarnaast ook in de bossen van Flevoland. In mei zingen wielewalen nog een groot deel van de dag, maar in juni en juli worden ze stiller en moet je vroeg op om ze te horen. De zang van het mannetje is heel kenmerkend en dat zijn ook de roepen die hij laat horen, zoals een gaaiachtig ‘wèèh…’ en een spechtachtig ‘kukukuk’. Die geluiden zijn echter bij veel minder mensen bekend.

Leven hoog in bomen

De wielewaal is een uitgesproken liefhebber van loofbos, in Nederland vooral populierenbos en bos van landgoederen op voedselrijke grond. Daar zoeken ze veelal hoog in de bomen naar grote insecten, zoals nachtvlinders en rupsen. Hoog in de bomen maken ze ook hun kenmerkende nest, in een gaffel aan het einde van een tak. Wielewalen broeden maar één keer per seizoen, maar dan moet het wel goed weer zijn. Bij koud en regenachtig weer staken ze hun balts- en broedactiviteiten en sparen ze hun energie om zelf te overleven.  

Weer iets meer wielewalen

De wielewaal is in Nederland flink in aantal achteruitgegaan en staat daarom op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. De laatste tien tot vijftien jaar doet hij het toch weer wat beter, wellicht als gevolg van klimaatverandering. Daardoor komen ook de hop, de draaihals, de bijeneter, de nachtzwaluw en de grauwe klauwier meer voor dan twintig tot dertig jaar geleden. De klimaatverandering gaat bij ons gepaard met warmere voorjaren en zomers. Dat is gunstig voor de warmteliefhebber als de wielewaal. In augustus verlaten wielewalen ons land met stille trom; in de herfst zijn ze zeer zeldzaam. 

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jelle de Jong