Geen preventieve bestrijding, wel natuurlijke plaagpreventie voor eikenprocessierups in provincie Utrecht

De provincie Utrecht is één van de provincies waar 's zomers relatief veel eikenprocessierupsen voorkomen. De brandharen van deze rups kunnen zorgen voor allergische reacties bij mensen en dieren, zoals jeuk, huiduitslag en zwelling. Daarom neemt de provincie ook deze zomer maatregelen om overlast van de rups zoveel mogelijk te beperken. Omdat het aantal rupsen de laatste twee jaar afneemt, is het niet nodig ze preventief te bestrijden met biologische of chemische bestrijdingsmiddelen. In plaats daarvan wordt zoveel mogelijk gekozen voor ‘natuurlijke’ plaagpreventie.

Koud en nat voorjaar

De eikenprocessierups, rups van een nachtvlinder, is in de warme maanden juni en juli actief. ‘s Nachts gaan de rupsen in een optocht op zoek naar voedsel: het blad van de eik. Zachte winters en warme zomers leidden de afgelopen jaren geregeld tot een ware rupsenplaag. Sinds 2022 is er sprake van een afname in de overlast. Twee achtereenvolgende koude, natte voorjaren, evenals jarenlange gerichte bestrijding door gemeenten en provincies, zijn hier waarschijnlijk de oorzaak van. 

Preventief bestrijden ook in 2024 niet nodig 

Zo'n vijftien jaar lang besproeide de provincie in mei al ‘beruchte’ bomen met een biologisch bestrijdingsmiddel om te voorkomen dat rupsen daar hun nesten gingen bouwen. Dit bestrijdingsmiddel maakt alleen geen onderscheid tussen eikenprocessierupsen en andere soorten en is dus schadelijk voor de biodiversiteit. Door de afname in meldingen van overlast hoeft er in 2024, net als in 2023, geen preventieve bestrijding meer plaats te vinden. 

Opsporen en verwijderen nesten 

De provincie Utrecht blijft waakzaam op rupsenoverlast en voert ook dit jaar inspectierondes uit in juni en juli. Hierbij wordt met name geïnspecteerd op bekende overlastlocaties langs parallelwegen, fiets- en voetpaden, parkeervoorzieningen, en nabije bushaltes. Bij het signaleren van nesten worden de bomen voorzien van een rood-wit waarschuwingslint. Daarna worden de nesten weggezogen.    

Natuurlijke plaagpreventie 

Dat de eikenprocessierups de afgelopen jaren betrekkelijk weinig overlast gaf, is geen garantie voor de toekomst. De provincie Utrecht blijft daarom overlast van de eikenprocessierups tegengaan, maar wel met zo min mogelijk nadelige neveneffecten op andere dieren en planten. "We zeten zoveel mogelijk in op natuurlijke plaagpreventie", vertelt Leon Bosman, ecoloog bij de provincie Utrecht. "Bijvoorbeeld door het natuurvriendelijk inrichten en beheren van wegbermen, waarmee natuurlijke ‘vijanden’ van de eikenprocessierups worden aangetrokken. Op plekken met veel overlast hangt de provincie nestkasten op voor vogels die graag rupsen eten, zoals de koolmees. Binnenkort gebeurt dit langs de N225, de weg tussen Elst en Amerongen. Verder wil de provincie bij het planten van bomen kiezen voor meer afwisseling. Dus niet alleen eiken op een rij. Hierdoor kunnen plaagsoorten, zoals de eikenprocessierups, zich minder gemakkelijk van gastboom naar gastboom verplaatsen."

Onderzoek naar verstoring van paren 

Ook met bovengenoemde maatregelen kan in bijzonder goede rupsenjaren alsnog veel overlast optreden. Daarom werkt de provincie Utrecht mee aan onderzoek naar natuurvriendelijke bestrijdingsmethodes. Zo doet de provincie mee aan een onderzoek naar het gebruik van feromonen die het paargedrag van de vlinders van de eikenprocessierups moeten verstoren. Dit middel wordt met een paintballgeweer in de boom geschoten. Uit het onderzoek is al gebleken dat dit een effectieve methode is om voortplanting van de eikenprocessierups te beperken. De onderzoekers werken er nu aan om deze methode toegelaten te krijgen.  

Meer informatie

• De resultaten van het onderzoek paringsverstoring (’mating disruption’) van de vlinders van de eikenprocessierups 2022-2023.

Tekst: Provincie Utrecht
Foto: Harvey van Diek (leadfoto: koolmees voor nestkast)