Zwijnen wroeten voor vlinders

Het lijkt wel de titel van een fabel en een onwaarschijnlijke combinatie. Het grote wilde zwijn dat kwetsbare vlindersoorten helpt. De wroetplekken vormen een microhabitat voor verschillende soorten pioniersplanten. Daarbij kun je denken aan schapenzuring, viooltjes, zachte ooievaarsbek en reigersbek. Deze soorten zijn voor het bruin blauwtje, kleine parelmoervlinder en kleine en bruine vuurvlinder belangrijke waardplanten. Zonder deze planten hebben zij minder kans om zich voort te planten. De open vegetatie is ook geschikt voor de heivlinder die hier in polletjes schapengras of buntgras in een warm microklimaat vindt. Er blijkt dus wel degelijk een relatie te bestaan tussen zwijnen en vlinders. Om die relatie beter te begrijpen is het project Wild van Vlinders gestart, dit jaar vindt het afrondende onderzoek plaats.

Het onderzoek

De camping is geboekt, zijn kampeerspullen liggen klaar. Matthias Bouwens heeft zin om te starten met zijn onderzoeksstage. “Ik ben vooral benieuwd naar de uiteindelijke resultaten en het eindplaatje”, vertelt hij vooraf. “En hopelijk kan ik zo ook bijdragen aan natuurlijk herstel van het landschap en de acceptatie van soorten als het wilde zwijn.” Om meer data over de sleutelrol van het wilde zwijn te verzamelen gaat Matthias veldwerk uitvoeren in natuurgebieden De Plateaux en De Valkenhorst. Deze stage is het afsluitende deel van een driejarig onderzoek naar de relatie tussen zwijnen en vlinders. Hij bezoekt meerdere keren vooraf vastgestelde plots met en zonder wroetsporen. Hier inventariseert hij welke soorten planten en dagvlinders er voorkomen. Daarbij gaat het niet alleen om het voorkomen van soorten, maar ook om de levensstadia. Gaat het om jonge plantjes of zijn ze al groter en bloeien ze al? Gaat het om eitjes, rupsen of vliegen er ook daadwerkelijk vlinders? Zijn er verschillen met het jaar daarvoor te zien?

Meer planten en vlinders

Je hebt het vast ook wel eens ervaren. Tijdens een wandeling door de natuur landen steeds vlinders precies op het zandpad waarop je loopt. Veel soorten vlinders houden van opgewarmde grond. Daar zoeken zij pioniersplanten om hun eitjes op te leggen en de rupsen eten van het jonge groen. Vaak verpoppen de rupsen zich in aanliggende struiken. Pioniersplanten zijn afhankelijk van open plekken waar zij niet meteen overgroeid worden. Het wilde zwijn zorgt ervoor dat er steeds een nieuw aanbod van deze groeiplaatsen is. Door te wroeten zorgen zij voor meer variatie in het landschap. Er ontstaat zo een landschap waar meer ruimte voor natuurlijke processen is. Grote en kleine grazers en wilde zwijnen sturen deze processen en maken een gebied heel divers. Zonder hen zal het landschap zich doorontwikkelen met gesloten grasmatten of zelfs verbossen. Door de aanwezigheid van het wilde zwijn hopen we op termijn meer vlindersoorten aan te treffen. Het wilde zwijn kan dus een sleutelrol spelen bij het herstellen van vlindersoorten, zeldzaam of niet.

Wild zwijn in Brabant

Wilde zwijnen horen van oudsher in Nederland thuis. Nu leven ze vooral op de Veluwe en in de Meinweg. Buiten deze gebieden geldt officieel nulstandbeleid en dus worden zwijnen daar niet toegestaan. Zo wil men schade aan gewassen en tuinen voorkomen en aanrijdingen beperken. Tegelijkertijd is het voor mensen een prachtige ervaring om wilde zwijnen in de natuur te zien. Hun sterke snuit die als een schoffel werkt, hun grote oren en de gestreepte 'pyjama’s' van de biggen zorgen voor veel bewondering. Zwijnen hebben veel gunstige invloeden op de natuur. In de winter zorgen zij er zelfs voor dat vogels eten kunnen zoeken in de omgewoelde grond. Vanuit België en Duitsland komen zwijnen de grens over. In het zuiden van Brabant worden inmiddels geregeld zwijnen, sporen en wroetplekken gezien. Deze uitgestrekte gebieden, met veel variatie en voedsel, zijn uitermate geliefd bij wilde zwijnen. Daarom is het bijna onmogelijk om ze buiten deze gebieden te houden en daarmee ook hun rol in het systeem. De natuur laat zich niet inperken.

Omgeving en stakeholders

De aanwezigheid van wilde zwijnen in deze gebieden levert ook discussies op. Een belangrijk doel van Matthias’ stage is dan ook om de omgeving beter te betrekken bij de natuur en partijen dichter bij elkaar te brengen. Er worden onder andere excursies georganiseerd en enquêtes gehouden om mensen te informeren en bij elkaar te brengen.

Meer informatie

• Ben je tussen de 16 en 35 jaar oud en wild van natuur die haar eigen gang kan gaan? Sluit je aan bij het Jonge Rewilders Netwerk.
• Het project Wild van Vlinders is een samenwerking tussen ARK Rewilding Nederland en de Vlinderstichting. 
• De stage wordt uitgevoerd door Matthias Bouwens, student aan de Hogeschool Van Hall Larensein, opleiding management en leefomgeving
• De gebieden worden beheerd door Brabants Landschap (De Valkenhorst) en Natuurmonumenten (De Plateaux).

Tekst: ARK Rewilding Nederland
Foto's: Jeroen Helmer; Michiel Wallis de Vries; Karsten Reiniers