De dwergmuis (Micromys minutus) behoort tot de ‘ware muizen’, een groep soorten met als onderscheidend kenmerk een staart die langer is dan het lichaam. Woelmuizen en spitsmuizen hebben een veel kortere staart. De bosmuis en huismuis horen ook tot de ‘ware muizen’, en de dwergmuis is duidelijk kleiner dan deze twee. De dwergmuis is een schattig beestje, met een mooie oranje vacht, korte, in de vacht verborgen oren en kleine ogen.
Thuis in het gras
Dankzij zijn kleine formaat is de dwergmuis goed in staat door hoge grashalmen te klimmen en daar zaden te verzamelen. Op die manier kan hij concurrenten, zoals de bosmuis, eenvoudig uit de weg gaan. Je kunt wel stellen dat hoog gras echt het domein is van de dwergmuis. Met zijn vier voetjes en zijn lange grijpstaart klautert hij graag door hoog gras. Dat gaat zelfs zover dat dit diertje liever niet op de grond woont. Als het even kan bouwt hij een nestje van grasbladen in hoog gras.
Een nest boven de grond
Het nest van een dwergmuis is zo groot en zo rond als een tennisbal. Vrouwtjes beginnen pas met de voortplanting als er de mogelijkheid is ten minste vijftig centimeter boven de grond een nest van gras te bouwen. Het nest wordt voor een groot deel gemaakt van bladeren die, levend en wel, aan de stengel van de grasplant vastzitten. Bij grassoorten met een breed blad bewerkt de dwergmuis het bouwmateriaal zelfs door de bladeren in de lengte te splijten. Hiervoor zet hij zijn tanden in het blad, en trekt het vervolgens met de voorpoten naar beneden. In de zomermaanden is het nestje meestal groen, en tussen de overige grasbladen bijzonder moeilijk te vinden. In het najaar sterft het blad van hoog gras af, en verkleurt het naar licht geelbruin. De nesten van de dwergmuis verkleuren gewoon mee. Doordat het nest een dichte structuur heeft en vaak bevestigd is aan relatief stevige stengels, begint het in die tijd van het jaar echter wel veel meer op te vallen. Als je weet waar je moet zoeken zijn ze in het najaar dan ook relatief eenvoudig te vinden. De maanden november en december zijn de beste tijd van het jaar om naar dwergmuizennesten te zoeken.
Naar nesten speuren
Wie op zoek wil naar deze nestjes, moet letten op hoog gras; in greppels, langs afrasteringen en op flink verruigde weilanden. Soms leven dwergmuizen ook in riet, maar het blad daarvoor is te grof om een nest van te bouwen. Als het riet doorschoten is met fijnere grassoorten is de kans veel groter dat de dwergmuis er leeft. In gras dat tussen de takken van een struik of tussen een hek door groeit, bestaat een goede kans dat je een dwergmuizennest eenvoudig kunt zien hangen. Op plaatsen waar een dichte grasvegetatie heeft gestaan kan een warboel van afgestorven bladeren zijn ontstaan. Dat zijn ook ideale plekjes voor de dwergmuis, maar om een nest te vinden moet je wat meer moeite doen. Til op zulke plaatsen voorzichtig de bovenste laag bladeren op om te zien of er een nestje zit.
Het vinden van een nest van de dwergmuis kan het dankbare resultaat zijn van een mini-expeditie door een jungle van gras! Zulke waarnemingen zijn van harte welkom op Telmee en Waarneming.nl.
| Iedere week staat een plant, dier of schimmel centraal in De week van … Het is een initiatief van SoortenNL, hét kennisnetwerk voor wilde planten en dieren van Nederland. Een netwerk van organisaties die toegepast onderzoek doen en natuurgegevens verzamelen met hulp van duizenden vrijwilligers voor de bescherming van soorten en hun leefgebieden. Met die gegevens ontwikkelen we kennis over de staat van de natuur en verbeteren we beheer, beleid en betrokkenheid. |
Tekst: Bert de Smidt, Zoogdiervereniging & SoortenNL
Foto’s: Wesley Overman; Peter Meininger, Saxifraga