Natuurjournaal 8 december 2023

Een beetje vrieskou, hoge luchtvochtigheid en windstil weer zijn dé ingrediënten voor het verschijnsel ijshaar. Het lijkt een soort rijp, maar ontstaat anders. IJshaar 'groeit' vooral op dood hout van loofbomen, veelal op eik en beuk. Vaak op dode takken die op de grond liggen. In dat hout moet wel wat vocht zitten én er moet een schimmel in groeien. Die schimmel is een levend wezen en daardoor is de temperatuur in het hout iets hoger dan erbuiten. Aanwezig vocht in het hout wordt hierdoor naar buiten geperst. Als het dan net onder nul is, bevriest het water zodra het buiten het hout komt. Het groeit van onderaf aan en kan vele centimeters lang worden. Gisteren werd het nog veel gezien, en vannacht was er in het oosten ook wat nachtvorst. Nu snel naar buiten dus! En anders krijgen we deze winter later vast weer een kans.

Kou en voedselschaarste maken het voor kleine dieren extra moeilijk om te winter door te komen. Hoe kleiner, hoe meer moeite je moet doen om warm te blijven. Dat geldt dus zeker voor het kleinste zoogdier van Nederland: de dwergspitsmuis. Deze insecteneter weegt maar drie tot vier gram, evenveel als een muntje van vijf cent! Met hun lange snuit komen ze op een lengte van vier tot zes centimeter, en nog een paar centimeter staart erbij. Per dag moeten ze anderhalf tot twee keer hun gewicht aan voedsel eten: insecten, spinnetjes en ander bodemgrut. En er is haast bij, want ze kunnen niet langer dan acht uur zonder eten, vaak zelfs nog korter. Het is een lange winter voor de dwergspitsmuis… Ze komen in bijna heel Nederland voor, als er maar flink wat dichte ondergroei is.  

Tekst: Mike Hirschler, IVN en Nienke Lameris, Nature Today
Foto’s: Mike Hirschler, IVN; Rudmer Zwerver, Saxifraga