Nieuwe inzichten voor mangroveherstel Bonaire

Lac Bay en zijn mangroven

Wanneer een mangrovebos afsterft, verliest het de belangrijke diensten die het biedt: onder andere kustbescherming, leefgebied voor mariene soorten en het vastleggen van CO₂. Dit is momenteel het geval met het noordelijke deel – ook wel Awa di Lodo genoemd – van het mangrovebos in Lac Bay. Niet-duurzame overbegrazing door vee heeft geresulteerd in een uitputting van de bodembedekkende vegetatie. Wind, autoverkeer en afstromend regenwater zorgen daarom voor een grote instroom van sediment in Awa di Lodo. De opeenhoping van sediment verstopt lagunes en kreken, waardoor de hydrologische verbinding tussen de noord- en zuidkant van het bos is verminderd. Dit resulteert in extreem zilte omstandigheden en het afsterven van de bomen. 

Om deze afsterving tegen te gaan, graven de Mangrove Maniacs kanalen om de getijdenuitwisseling te vergroten en zo de waterkwaliteit te verbeteren. Ook worden er propagules geplant van twee verschillende soorten: rode mangrove (Rhizophora mangel) en zwarte mangrove (Avicennia germinans). Propagules zijn kiemplanten van de mangrove; het zaad ontkiemt al terwijl het nog vastzit aan de boom. De propagules worden gekweekt in speciale ‘kwekerijen’ langs de mangrovekanalen. Vervolgens worden ze uitgeplant in gedegradeerde gebieden of langs de zuidwestkust om kustbescherming te bevorderen. Door zowel de groei en overleving van propagules als verschillende waterkwaliteitsparameters te monitoren, kunnen we onze kennis over de relatie tussen deze factoren vergroten en beheerplannen voor mangroveherstel en herbebossing verbeteren.

Onderzoeken naar mangrovegroei en overleving

Een langdurig monitoringonderzoek tussen 2016 en 2020 onderzocht de groei van rode mangroven door een gezond en een degraderend gebied met elkaar te vergelijken. Maandelijks werd de diameter op borsthoogte (DBH; ongeveer 1,3 meter boven grondoppervlak) en de groei van luchtwortels gemeten. De resultaten toonden een duidelijk verschil in gemiddelde luchtwortelgroei tussen de gezonde en aangetaste locaties. Over het algemeen werd gezien dat de gezonde locaties een grotere luchtwortelgroei hadden, terwijl de degraderende gebieden meer DBH-toename hadden. Aangezien het degraderende gebied een hogere blootstelling aan de zon ervaart (vanwege een minder dicht bladerdek), zouden deze resultaten impliceren dat schaduw de groei van luchtwortels bevordert, terwijl de DBH van een boom wel blijft toenemen in meer zonnige gebieden. In gezondere gebieden wordt meer energie gewijd aan het laten groeien van luchtwortels, wat de reden zou kunnen zijn voor de langzamere DBH-toename.

Een ander experiment met propagules van zwarte en rode mangroven werd uitgevoerd tussen 2020 en 2022. Hier werd de groei en overleving van propagules op vijf verschillende locaties in Lac Bay gemonitord: Pedro, Kaminda Sorobon, Isla Yuwana, Rand en Taco (zie de kaart hieronder). Ook het zoutgehalte op deze plaatsen werd gemeten. De monitoring vond tegelijkertijd plaats met het reguliere hydrologische herstel in het gebied, wat ervoor moet zorgen dat de watercirculatie en daarmee de levensomstandigheden voor de mangroves verbetert. Tijdens het propagule-experiment is het zoutgehalte in de loop van de tijd op alle locaties afgenomen, wat een verwacht resultaat is van de hydrologische herstelinspanningen. De overlevingspercentages van propagules van rode mangroven bleken hoger te zijn dan die van propagules van zwarte mangroven, maar de oorzaak daarvan waren overstromingen. Verdere experimenten zijn daarom nodig om de effecten van zoutgehalte op de groei van propagules te meten, waarbij overstromingen en dus veranderingen in waterstand worden uitgesloten.

Gevolgen voor de toekomst

De twee onderzoeken toonden duidelijk aan dat het zoutgehalte de afgelopen jaren is afgenomen als gevolg van de inspanningen van de Mangrove Maniacs, hoewel de niveaus nog steeds hoog zijn. Over het algemeen toonden de meer gedegradeerde gebieden een hoger zoutgehalte en lagere groeipercentages. Propagules van rode mangroven lijken beter bestand te zijn tegen veranderingen in waterpeil en zoutgehalte dan propagules van zwarte mangroven. Hun strategie van snelle groei onder uiteenlopende omgevingsomstandigheden zou een reden zijn om de voorkeur te geven aan rode mangroven boven andere soorten voor het uitplanten op locaties die gevoeliger zijn voor veranderingen in het milieu, bijvoorbeeld de zuidwestkust met zeespiegelstijging. De afname van het zoutgehalte in de loop van de tijd toont het belang van kanaalonderhoud in het mangrovebos van Lac Bay. Om de watercirculatie en daarmee de gezondheid van het bos verder te verbeteren, zijn nieuwe kanalen nodig. Dit staat al op de planning van de Mangrove Maniacs.

Meer informatie

• Als je meer wilt weten, volg dan de Mangrove Maniacs op sociale media of help zelf mee met het vrijwilligerswerk op dinsdagochtend. Dat is om 8 uur in Lac Cai, bootruimte is beperkt, dus meld je aan via Facebook.

Tekst: Josien Hendricksen
Foto's: Monique Grol; Josien Hendricksen; Arno Verhoeven