Rivierkreeften 'in de bek' bekeken

Dat vogels de kreeften ‘ontdekt’ hebben staat buiten kijf. Steeds meer foto’s van natuurfotografen getuigen hiervan. Echter, over de mate waarin rivierkreeften door vogels worden gegeten is nog veel onduidelijk. Waarnemingen en foto’s kunnen helpen om de predatiedruk door vogels letterlijk en figuurlijk beter in beeld te brengen, mits voorzien van de juiste informatie. Waar moet je op letten bij een vogel met een rivierkreeft in de snavel? Hieronder volgen enkele aandachtspunten.

Welke soort?

Nederland heeft te maken met zeven gevestigde exotische rivierkreeften. Ze verschillen sterk van elkaar qua levenswijze en de diepte waarop ze leven, en daarmee vermoedelijk ook het gemak waarmee ze door verschillende predatoren te vangen zijn. Om te weten met welke rivierkreeft we te maken hebben, is het van belang dat de soort herkenbaar in beeld is op een foto. Dat klinkt triviaal, maar doorgewinterde vogelfotografen letten vaak in eerste instantie op de vogel als geheel, waardoor kenmerken van de kreeft kunnen wegvallen. Op basis van één of twee detailfoto’s is de rivierkreeft meestal al te herkennen. Belangrijke kenmerken bevinden zich vaak aan de onderzijde van de staart, op de scharen en op het kopborststuk. Op de zoekkaart rivierkreeften (pdf: 2,9 MB) zijn de kenmerken terug te vinden. 

Wel of niet opgegeten?

Een rivierkreeft, vol stekels en poten en best groot, slik je niet zomaar door. Vaak zijn vogels minutenlang bezig met pikken en schudden aan een rivierkreeft, voordat ze de hele kreeft of een deel ervan kunnen opeten. Het komt echter ook voor dat ze de kreeften wel vangen, maar uiteindelijk besluiten om het dier niet op te eten. Met een beetje geluk brengt de kreeft het er zelfs levend vanaf. Voorbeelden zijn waarnemingen van blauwe reigers die te werk lijken te gaan onder het motto: ‘eerst vangen, dan proeven’. Sommige kreeften worden na een tijdje aftasten gewoon weer losgelaten, mogelijk omdat de dieren bij nader inzien te groot of te hard worden bevonden. Er zijn zelfs waarnemingen van reigers die na de vangst met kreeft opvlogen naar een rustig plekje en daar besloten de prooi verder te negeren. Geen reductie van het kreeftenprobleem, maar een verplaatsing. Ook is waargenomen dat vogels soms genoegen moeten nemen met een losse schaar. Net als veel insecten bezitten kreeften de eigenschap om in geval van nood een poot af te kunnen werpen. Ook in zo’n geval kan een kreeft levend wegkomen. Bij veel foto’s die worden doorgegeven, is de afloop voor de kreeft niet bekend. Vermeld daarom altijd in de toelichting of de kreeft is opgegeten of dat het dier het er levend vanaf heeft gebracht. En in dat laatste geval, of het dier verplaatst is. 

Hard of zacht?

Rivierkreeften groeien net als alle andere kreeftachtigen door te verschalen. Na het afwerpen van het oude exoskelet zijn rivierkreeften, gedurende enkele dagen tot weken, zeer zacht en kwetsbaar. Het lijkt erop dat veel vogels voorkeur hebben voor het eten van zachte kreeften. Dat verklaart misschien waarom kreeften soms wel en soms niet opgegeten worden, en waarom er op sommige momenten in het jaar plotseling veel meer kreeften gegeten lijken te worden dan anders. Zachte kreeften zijn vaak eenvoudig te herkennen aan het feit dat het lichaam van de kreeft tussen de vogelsnavel in elkaar gedrukt kan worden. Bij harde kreeften blijft het lichaam intact of breekt het exoskelet. Kun je zien of een kreeft hard of zacht is? Vermeld het dan bij de waarneming of voeg een foto toe. Ook dit is waardevolle informatie.

Waarneming doorgeven

Wil je met jouw foto’s bijdragen aan het onderzoek naar de relatie tussen predatoren en rivierkreeften? Geef dan bij voorkeur je waarneming door via Waarneming.nl. Er zijn verschillende manieren om ervoor te zorgen dat je waarneming in beeld komt. Je kan je waarneming splitsen in een waarneming voor de predator – bijvoorbeeld fuut – en een aparte waarneming voor de kreeft, bij voorkeur met detailfoto’s. Het is ook mogelijk om de relatie te specificeren bij de predator, door middel van het veld ‘op/in’. In dit veld kun je dan de soort rivierkreeft invullen, of, als je het niet weet: ‘rivierkreeft onbekend’. 

Tekst en foto’s: Bram Koese, EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden