Ook op kort gemaaid gras kunnen teken zitten, blijkt uit Tuintekentelling
Wageningen UniversityHet is volop zomer en dus zitten, spelen en werken we veel in de tuin. Heerlijk natuurlijk, maar het is wel belangrijk om na verblijf in de tuin rekening te houden met tekenbeten. In de afgelopen tien jaar zijn vanuit elke gemeente tekenbeten vanuit tuinen gemeld via Tekenradar.nl. Nog onduidelijk was waar in de tuin je rekening moest houden met teken en hoe groot de tekendichtheid was. Met de Tuintekentelling is het gelukt hier meer inzicht in te krijgen.
Vier kilometer teken vangen
Uit een overweldigend aantal van 270 aanmeldingen zijn 30 adressen geselecteerd van mensen met een tuin, verspreid over heel Nederland. Na het toezenden van een tekenvangpakket en het geven van een online instructie hebben de Tuintekentelteams samen 250 zogenaamde ‘vangtransecten’ in hun tuin uitgezet (een transect is een afgeperkt gebied in de tuin). Per vangtransect noteerden de Tuintekentelteams hoeveel teken zij hadden gevangen en in welke levensfase de teken zich bevonden. De teams sleepten samen in totaal over een afstand van ruim vier kilometer een tekendoek van een halve meter breed over de planten, het gras en de struiken in hun tuin. Aan het einde van elk transect werd het doek omgedraaid. In totaal werden ruim 350 teken aangetroffen in alle levensstadia: larfjes, nimfen, mannetjes en vrouwtjes.
Instructievideo voor de Tuintekentelteams over het vangen van teken in de tuin. Let op, teken kunnen niet meer opgestuurd worden naar Wageningen University (Bron: Wageningen University)
Arnold Van Vliet, bioloog aan Wageningen University: “In 70 procent van de geselecteerde tuinen werden teken aangetroffen. We hadden tuinen geselecteerd waarvan de eigenaren al hadden aangegeven dat ze wel eens in hun tuin gebeten waren door een teek. De tekendichtheid varieerde van 0 tot 162 teken per 100 vierkante meter. Het gemiddelde van alle tuinen ligt op 16 teken per 100 vierkante meter. De tekendichtheid in het bos lag in de jaren 2007 tot en met 2016 tussen de 4 tot 10 keer hoger dan wat nu in de tuin is aangetroffen. Maar de tuin wordt veelal intensiever gebruikt waardoor de kans op een tekenbeet weer toeneemt.”
In alle typen begroeiing zitten teken, óók op kort gemaaid gras
Van Vliet: “We hadden verwacht dat op het gazon, op kort gemaaid gras, geen tot vrijwel geen teken zouden zitten. Dat bleek echter niet het geval. In 27 procent van de transecten waar teken werden aangetroffen gaven de deelnemers aan dat het om kort gras ging. Zelfs op gazons die dagelijks met een robotmaaier worden onderhouden zijn flink wat teken gevangen.”
In alle typen begroeiingen zijn teken gevangen. Van volledig bedekte borders tot borders met kale grond tussen de planten. Er zijn teken gevangen op een terras waar lang gras tussen de tegels groeide en op klimop dat de bodem bedekte. Zelfs in een moestuintje werd een teek aangetroffen. Teken blijken in tuinen dus niet echt kieskeurig te zijn voor een bepaald type begroeiing. In alle typen groen zou je dus een tekenbeet op kunnen lopen.
Wat betekent dit?
Van Vliet: “De slogan die we al jaren bij de Week van de Teek gebruiken ‘Na een bezoek aan het groen een tekencheck doen’ geldt dus zeker ook voor de tuin. We doen er verstandig aan onszelf na een verblijf in de tuin te controleren op tekenbeten en eventuele teken direct te verwijderen. Het werkt het beste om ’s avonds bij het tanden poetsen een tekencheck te doen. Kinderen moeten we ook aanleren een check te doen: zij kunnen hun ouders helpen herinneren.”
De Tuintekentelling laat zien dat met hulp van vrijwilligers en een online informatiebijeenkomst, tekenonderzoek in tuinen goed te doen is. Alle teken zijn opgestuurd naar Wageningen University waar deze vervolgens allemaal gecheckt zijn.
Van Vliet: “De vrijwilligers waren zeer gemotiveerd en werkten zeer systematisch. Er zijn maar een paar determinatiefoutjes gemaakt. Wat vaker werd het verkeerde levensstadium aangegeven. Het larvestadium is voor leken soms moeilijk te zien omdat deze teekjes niet groter zijn dan een zandkorrel.”
Tekenonderzoek en melden tekenbeten
“De Tuintekentelling laat zien dat teken overal in de tuin voorkomen. Er zijn echter nog veel vragen onbeantwoord. We hopen dan ook dat we dit onderzoek in de toekomst op een grotere schaal kunnen uitvoeren,” aldus Van Vliet.
Sinds 2012 zijn al meer dan 80 duizend tekenbeten gemeld. Ook de komende weken zullen weer tienduizenden mensen gebeten worden door teken. Heb je koorts gekregen na een tekenbeet, check dan met je huisarts. Geef het ook door via Tekenradar.nl als je bent gebeten door een teek, koorts hebt gekregen na een tekenbeet en/of als de ziekte van Lyme bij je is vastgesteld.
Van Vliet: “We vragen mensen sinds dit voorjaar ook om wekelijks aan te geven of ze wel of niet gebeten zijn. Het kost je wekelijks een paar minuten en als voldoende mensen dit doen krijgen we veel beter inzicht in het actuele risico op tekenbeten in verschillende delen van Nederland.”
De Tuintekentelling wordt mede mogelijk gemaakt door Pfizer.
Tekst: Arnold van Vliet, Wageningen University & Research en Hidde Hofhuis, Stichting voor Duurzame Ontwikkeling en Nature Today
Foto's: Robert Schippers (leadfoto: gevangen teken); Tekenradar.nl; Marijke Kater; Wageningen University