Mysterieuze Brabantse hazelwormen? Meld ze!

Hoe beter we weten waar hij nog voorkomt, des te beter we hem kunnen beschermen. Heb jij in West- of Midden-Brabant weleens een hazelworm gezien? Laat het ons weten!

De hazelworm is eigenlijk een hagedis

Lang niet iedereen weet het, maar de hazelworm is een hagedis zonder pootjes. Hij lijkt daardoor op een slang. Ze zijn egaal bruin van kleur. Soms loopt er een dunne, donkere streep over de rug of zijn de flanken heel donker gekleurd. Ze hebben geen vlekkentekening en bewegen zich veel stijver dan slangen. Hazelwormen zijn niet gevaarlijk: ze bijten niet en zijn al helemaal niet giftig.

Waar vind je ze?

Hazelwormen leven nogal verborgen. Ze zitten vaak onder gras, hout, stenen of in holletjes in de grond. Vanaf oktober tot maart zijn ze onder de grond in winterslaap. Na de winterslaap kun je ze vinden in bossen, bosranden, houtwallen en bermen, op heideterreinen en in grote tuinen en op erven. Rommelige hoekjes, met bijvoorbeeld wat ruigere begroeiing, veel dood hout, stenen, plaatmateriaal of stukken zeil, zijn schuilplekken. Hazelwormen zijn overdag actief. Ze eten vooral slakken en wormen.

Weinig hazelwormen in Noord-Brabant

De hazelworm komt in Nederland vooral voor in Utrecht, Gelderland en Limburg. Uit Noord-Brabant komen veel minder waarnemingen. De meeste hazelwormmeldingen komen uit het Groene Woud tussen Tilburg, Eindhoven en Den Bosch. Maar ook op de nodige andere plekken in de provincie worden ze soms gezien.

Zoek je mee?

Je kunt ons helpen om dit bijzondere reptiel beter op de Brabantse kaart te zetten. We weten inmiddels, mede dankzij reacties naar aanleiding van een oproep in 2020, dat de hazelworm meer voorkomt dan bekend was. Veel mensen hebben hem weleens gezien tijdens een wandeling, fietstocht, in de tuin of op het erf. We vragen daarom waarnemingen door te geven via hazelworm@ravon.nl.

Het gebied tussen Bergen op Zoom en Tilburg / Hilvarenbeek staat centraal. Heb je in die omgeving ooit een hazelworm gezien, laat het ons dan alsjeblieft weten. Ook heel oude waarnemingen zijn voor ons interessant! Als je een foto hebt, ontvangen we die graag, ook al is de kwaliteit minimaal.

Naast het doorgeven van oude waarnemingen kun je ook actief meehelpen. Kijk eens onder boomstammetjes, bielzen, opgestapelde stenen of zeil in je tuin of op je erf. Dit zijn ideale verstopplekjes. Wanneer je denkt er een gevonden te hebben, maak dan vooral foto’s. Een foto met je telefoon is prima!

Concrete doelen

In dit project staat het actualiseren van het verspreidingsbeeld van de hazelworm in Noord-Brabant voorop. Op basis van het geactualiseerde verspreidingsbeeld zullen vervolgens ook beheermaatregelen voorgesteld worden om het leefgebied te verbeteren en er zal gekeken worden naar mogelijkheden om van elkaar geïsoleerde populaties weer te verbinden.

De voorgestelde maatregelen worden vanuit een breder oogpunt dan de hazelworm bekeken, zodat ze, waar mogelijk, ook bijdragen aan het behoud van andere prioritaire soorten (zoals solitaire bijen, kevers, vlinders en mieren) en natuurwaarden, en ongewenste neveneffecten zoveel mogelijk worden vermeden. Deze bevindingen worden ook actief gedeeld met beheerders van terreinen met hazelwormen. Bij het actualiseren van het verspreidingsbeeld worden, naast professionals, ook lokale natuurwerkgroepen, bewoners en vrijwilligers betrokken.

Dit onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant.

Tekst: Jeroen van Delft, Stef Houben & Richard Struijk, RAVON & Ecologica
Foto’s: Jelger Herder; Annemarie van Diepenbeek