De herontdekking van een klein bloemetje met een groot mysterie

Op 1 augustus 1912 bezocht biologiestudente Norma Pfeiffer een moeras bij Lake Calumet, in Chicago. Daar vond zij een minuscuul wit-groenig bloemetje dat nét boven de aarde uitpiepte. Ze nam een exemplaar mee en vond grote gelijkenissen met soorten uit het plantengeslacht Thismia. Maar die groeien alleen in de tropen, en niet in een moeras in Noord-Amerika, hoe kan dat? 

De Thismia-jacht

Pfeiffer gaf het plantje in haar proefschrift de naam Thismia americana: de Amerikaanse Thismia. Alle vijftig plantensoorten in dit geslacht zijn mycoheterotroof: ze halen hun voedsel uit het ondergrondse schimmelnetwerk, en hebben dus geen bladgroen nodig om zonlicht op te vangen. Hoe de soort in de koude regio’s van Noord-Amerika terechtkwam bleef lang onduidelijk, maar DNA-onderzoek door Naturalis-onderzoekers stelt een verspreiding vanuit Oost-Azië voor. 

Pfeiffer verzamelde exemplaren in 1913 en 1914, maar in 1916 sloeg het noodlot toe. Een schuur werd op het moeras neergezet, waarmee de enige populatie van de soort werd vernietigd, slechts vier jaar na de ontdekking. Honderd jaar later werd de eerste Thismia-jacht in Chicago geopend, waarbij jaarlijks tientallen vrijwilligers het moeras afspeuren om het vreemde plantje te vinden. Tot nu toe zonder succes.

Uitgestorven soort herontdekt 

Ook in het herbarium van Naturalis woedde lange tijd een Thismia-jacht. In de jaren tachtig was namelijk één van Pfeiffer’s verzamelingen opgestuurd naar het Utrechtse herbarium, dat nu onderdeel van Naturalis is. Maar na de herbariumverhuizing naar Leiden in 2006 was het alcoholpotje waarin de plant bewaard zit net zo spoorloos als het plantje in het wild. 

Vele zoektochten door collectiebeheerders en onderzoekers faalden, tot januari 2022. Bij het onderhoud aan duizenden potjes door publieksbegeleiders, die vanwege de lockdown achter de schermen werkten in plaats van in het museum, kwam er plots een potje met onooglijke bruine wortelslierten tevoorschijn. En daar, net als in het moeras in 1912, piepte een minuscuul bloemetje tussenuit.

Meer informatie

• Meer informatie over deze mysterieuze plant is te lezen in het artikel ‘Thismia americana, the 101st Anniversary of a Botanical Mystery’, gepubliceerd in the University of Chicago Press Journals.

Tekst en foto: Marnel Scherrenberg, Naturalis Biodiversity Center
Tekening: Miriam W. Meyer van Mohlenbrock, The Illustrated Flora of Illinois, copyright 2015 by Southern Illinois University Press