Meer over de merel

Gelukkig worden er weer meer merels gezien in Nederland. Door een ziekte, het usutuvirus, werden er sinds 2016 minder merels waargenomen. Hoeveel merels aan dit dodelijke virus zijn bezweken is moeilijk te zeggen, maar dat het gevolgen heeft gehad voor de merelstand is wel zeker. Het virus lijkt momenteel op zijn retour te zijn. In 2021 is er zelfs geen enkel geval bekend geworden. De kans dat u merels tegenkomt neemt dus weer toe.  

Luchtgevechten

Lieflijk zingend in het ochtendgloren of vrolijk hippend op het gras; u zou het niet verwachten, maar merels – en dan vooral de mannetjes – zijn echte vechtersbazen. Bij zo’n knokpartij staat meestal het eigendom van een territorium op het spel. Daarvoor stellen sommige merelkerels zelfs hun leven in de waagschaal: niet zelden vallen er doden, doordat ze elkaar dodelijk verwonden of doordat een onoplettende vogel, blind van woede, tegen een auto of ruit knalt. Ook de vrouwtjes laten zich niet onbetuigd. Zij richten hun agressie op andere mereldames die het wagen te dicht in de buurt te komen.

Seriële monogamie

Hoe driftig merelman- en vrouw hun territorium ook verdedigen, dat zegt niets over de huwelijkse trouw. Beide geslachten kijken (en luisteren) voortdurend of het gras bij de buren misschien groener is. Merelparen blijven hun - toch al korte - leven dus niet altijd bij elkaar, vaak maar voor één of twee broedseizoenen. Eenmaal gepaard en tot er een nest met eieren is verliest het mannetje zijn vrouw nauwelijks uit het oog. Hij doet dat om haar in de gaten te houden – er zijn vaak kapers op de kust. Voor zijn eega heeft het als voordeel dat manlief minder kans krijgt om zelf een scheve schaats te rijden.

Meesterzangers 

Veel mensen kennen – al dan niet bewust – de merelzang wel. Merelmannen brengen een prachtig, melancholiek repertoire ten gehore, vaak doorspekt met imitaties. Wie goed oplet kan de verschillende merels in buurt of wijk individueel leren herkennen aan enkele regelmatig terugkerende favoriete motiefjes. Ook de vogels zelf herkennen hun buur(t)mannen aan de zang. En ze lezen er heel wat aan af! Natuurlijk is de zang bedoeld om de grenzen van het territorium aan te geven. Maar ze horen bijvoorbeeld ook aan elkaars zang hoe goed ze in hun vel zitten, en (daarmee) ook de kwaliteit van hun territorium. Belangrijke informatie voor de mannetjes (en vrouwtjes!) die er aan denken hun eigen partner in te ruilen.

Stad of bos?

De merel, van oorsprong een schuwe bosvogel, heeft zich ontpopt als een soort cultuurvolger. De vogels hebben zich aan weten te passen aan mensen en onze biotoop (stad en dorp). Die aanpassingen gaan zelfs zo ver dat stadse merels bijna andere vogels lijken te worden. Ze zingen eerder in het jaar (doordat er meer licht is, en het dus eerder voorjaar lijkt te zijn). Ze zingen harder (om boven het verkeer uit te komen). En uit onderzoek blijkt dat stedelijke merelmannen zwaarder zijn en soms een kortere snavel en poten hebben en gemiddeld ouder worden dan hun soortgenoten in het bos. Ook de vergelijking van het DNA van stads- en bosmerels leverde onmiskenbare verschillen op. Stads- en bosmerels beginnen dus ‘uit elkaar te groeien’. Wie weet zijn er over een tijdje dus zelfs twee soorten merels.

Tuinvogeltelling 2022

Om een vinger aan de pols te houden, is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen ‘hun’ merels (blijven) tellen. De jaarlijkse Nationale Tuinvogeltelling op 28, 29 en 30 januari is daartoe een geschikt moment. Door de grootschalige aanpak van deze telling (er doen tienduizenden tellers mee) en het langjarig verloop geeft het een mooi beeld van aantallen en verspreiding door de jaren heen. Doet u (weer) mee in januari? En wilt u dan extra op ‘uw’ merels letten? 

Jaar van de Merel

Uit verschillende telprojecten blijkt dat de merel, vooral in het stedelijk gebied, al langer achteruitgaat. Het broedsucces van de soort vertoont een zelfde trend. Daarom is 2022 door Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland uitgeroepen tot  Jaar van de Merel. We gaan onderzoeken wat er aan de hand is met de merel, zowel wat de productie van jongen betreft, als met hun leefgebied en voedsel. En natuurlijk houden we het Usutuvirus in de gaten. Op jaarvandemerel.nl vindt u meer informatie, ook over hoe u zelf mee kunt doen.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Koos Dansen; Pixabay