Nederlandse fossiele strandschelpen in beeld

Op onze stranden vind je schelpen in vele kleuren en vormen. Sommige zijn vers, maar de meeste zijn versleten. Weinig mensen weten dat veel van de schelpen op het strand duizenden jaren geleden geleefd hebben. Op de stranden waar zand is opgebracht uit de Noordzee komen schelpen voor die vaak meer dan 100.000 jaar oud zijn. En met name in Zeeland zijn er stranden waar schelpen aanspoelen die zelfs miljoenen jaren oud zijn; fossiele schelpen dus. Inmiddels zijn er tegen de 700 soorten fossiele tweekleppigen en slakken bekend van de Nederlandse kust. Die zijn al honderd jaar onderwerp van verwondering en studie.

Sinds 1999 zijn er tientallen liefhebbers onder leiding van Naturalis-medewerkers bezig met het documenteren van de fossiele schelpen van de Nederlandse kust. Niet alleen van de stranden, maar ook uit schelpmateriaal dat is opgezogen uit de Westerschelde en de kustzone. Dat wordt bijvoorbeeld gebruikt bij het aanleggen van fietspaden. Daarbij zijn meerdere nieuwe soorten voor de wetenschap ontdekt en vele soorten die nieuw zijn voor Nederland. Veel van de soorten zijn bewerkt en gepubliceerd door verzamelaars, een mooi voorbeeld van citizen science. 

Miljoenen jaren oud

Tot 2010 hebben de schelpenkenners gewerkt aan de fossiele tweekleppigen, stoottanden en keverslakken. Het boek daarover, dat zo’n 340 soorten omvat, is niet meer verkrijgbaar, maar wordt nu online beschikbaar gesteld door Naturalis. Met de uitgave kan je opzoeken of een stenige schelp die je hebt opgeraapt bij Hoek van Holland mogelijk een 50 miljoen jaar oude zwinkokkel is, en of een prachtige geknobbelde en geribde schelp van Terschelling wellicht een hartschelp uit de laatste tussenijstijd van 125.000 jaar geleden kan zijn. 

Sommige groepen schelpen zijn echt heel erg lastig om op naam te brengen. Gelukkig kunnen we steeds weer terugvallen op de enorme verzamelingen en kundige blik van de verzamelaars, die vaak als eerste bijzondere soorten herkennen. De liefhebbers zijn de ogen en handen van de wetenschap. Velen van hen hebben zich in de loop der jaren zo verdiept in bepaalde groepen fossielen dat ze experts zijn geworden waarop ook de professionals van Naturalis een beroep doen.

Fauna in beeld 

Momenteel werkt het onderzoeksnetwerk aan het tweede deel dat gaat over de fossiele slakken: een faunagroep die mogelijk wel 400 soorten omvat. De verschillende families worden in afleveringen behandeld in het tijdschrift Spirula van de Nederlandse Malacologische Vereniging en het is de bedoeling die na afloop te bundelen in een nieuw boek. Over twee jaar zou de volledige Nederlandse fossiele schelpenfauna, dankzij de inzet van talloze liefhebbers, in beeld moeten zijn. 

Meer informatie

Het boek is te vinden in het repository van Naturalis, achter deze link.

Tekst: Frank Wesselingh & Ronald Pouwer, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Gijs Peeters (leadfoto: Talochlamys harmeri, een drie miljoen jaar oude tweekleppige uit de Westerschelde, hoogte zes centimeter); Frank Wesselingh; Naturalis Biodiversity Center