Toename aantal gevallen hersenvliesontsteking door TBE-virus na tekenbeet

Tekenseizoen

Arnold van Vliet, bioloog aan Wageningen University en coördinator van Nature Today: “We zitten momenteel midden in het tekenseizoen. De Teken-Alert in de Nature Today App (Apple en Google Play) berekent dat de tekenactiviteit in grote delen van Nederland hoog tot zeer hoog is. Met het Pinksterweekend en de zomervakantie in aantocht, zullen ook steeds meer mensen de natuur in gaan of in de tuin gaan werken en tekenbeten oplopen.”

Hoe sneller een teek na de beet verwijderd wordt, hoe kleiner de kans op een besmetting met de Borrelia-bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. De snelheid van verwijderen is nog belangrijker bij het TBE-virus omdat deze besmetting veel sneller plaatsvindt na een beet. Het TBE-virus veroorzaakt gelukkig in de meeste gevallen geen of milde klachten zoals griepachtige verschijnselen, maar in enkele gevallen kan het hersen(vlies)ontsteking of ontsteking van het ruggenmerg veroorzaken.

Meer TBE

Het TBE-virus breidt zich in Nederland uit. Uit gegevens van het RIVM over de jaren 2016 tot en met 2020 blijkt dat het virus in 9 van de 24 GGD-regio’s in Nederland is aangetroffen bij teken, wild, kleine knaagdieren en mensen. Vooral de Utrechtse en Sallandse Heuvelrug en Noord-Brabant lijken de meest waarschijnlijke plaatsen van besmetting te zijn. Het is mogelijk dat het virus ook in andere regio’s voorkomt. In 2016 werden voor het eerst in Nederland opgelopen TBE-besmettingen vastgesteld bij twee personen. Sindsdien wordt jaarlijks bij enkele patiënten tekenencefalitis vastgesteld. In Nederland is TBE bij mensen dus gelukkig nog zeldzaam, in tegenstelling tot veel andere gebieden in Europa.

Uit het nieuwste Europese TBE-overzicht van het European Center for Disease Control (ECDC) blijkt dat steeds meer mensen in Europa besmet raken met tekenencefalitis. Het verspreidingsgebied van teken die TBE kunnen overdragen groeit. In Duitsland, Scandinavië, Oostenrijk en landen in Oost-Europa loopt het aantal besmettingen op. In Duitsland werd in 2020 een recordaantal van 708 gevallen vastgesteld.

Kans op TBE in Nederland laag

De uitbreiding van het virus in Nederland past dus in de Europese trend, maar het is nog onduidelijk of het aantal gevallen in Nederland verder gaat toenemen. Van Vliet: “De kans dat je een TBE-besmetting oploopt na een tekenbeet is overigens veel kleiner dan het oplopen van een Borrelia-besmetting. In de gebieden waar TBE is aangetroffen bleek maar ongeveer 1 op de 1500 teken besmet te zijn, terwijl 1 op de 5 teken besmet is met Borrelia.”

Warmer weer

Uit de Europese studie blijkt dat 95 procent van de TBE gevallen is vastgesteld in de maanden mei tot en met november, met een piek tijdens de zomermaanden. Volgens Van Vliet blijkt uit tekenbeetmeldingen op Tekenradar.nl dat ook in Nederland tijdens de zomer de meeste tekenbeten worden opgelopen. “Door het warme weer zijn veel teken actief, maar misschien nog wel belangrijker is dat mensen er massaal op uit trekken als het warmer wordt. Luchtig gekleed met blote benen en blote voeten picknicken in het park, wandelen of fietsen in het bos of tuinieren. Precies daar waar teken wachten op vers bloed.”

TBE geeft heel andere ziekteverschijnselen dan Lyme

De ziekte van Lyme herken je vaak aan een zich steeds groter wordende rode kring of vlek die na de beet door een teek ontstaat. TBE leidt soms tot op een griepje: koorts, hoofdpijn, misselijkheid. Een nare bijkomstigheid is dat het TBE-virus veel sneller overgebracht wordt, dat kan al wanneer de teek begint te drinken. Een teek heeft meer tijd nodig om de Borrelia-bacterie, die Lyme veroorzaakt, over te kunnen brengen. Een ander verschil met de ziekte van Lyme: er is geen medicijn tegen TBE. Wel is er een vaccin tegen TBE waardoor je immuun wordt voor tekenencefalitis. Op de website Hoevoorkomjetbe.nl die gesponsord is door Pfizer, vind je meer informatie. Je kunt daar per gebied in Europa checken wat de lokale TBE-situatie is en wat het advies is van het Landelijke Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR). Ga je op reis naar gebieden waar TBE veel voorkomt, dan kun je bij het LCR persoonlijk advies inwinnen. Op de LCR-site staat per gemeente aangegeven waar je dit advies kunt krijgen.

Bescherm en check jezelf

De beste manier om tekenbeten te voorkomen is door niet met blote benen en armen het groen in te gaan. Bescherm jezelf met bedekkende kleding en met een spray of crème met DEET op plekken waar teken op je huid terecht kunnen komen. En altijd geldt: na een bezoek aan het groen, een tekencheck doen. Ben je gebeten door een teek, verwijder de teek zo snel mogelijk en meldt de beet en eventuele ziekteverschijnselen op Tekenradar.nl. Voor de mensen die wel eens vergeten om zichzelf te checken, heeft Nature Today een handig hulpmiddel ontwikkeld. Je kunt een dagelijkse melding op je telefoon krijgen als de tekenactiviteit een door jou in te stellen niveau heeft bereikt in Nederland.

Tekst en foto's: Arnold van Vliet, Wageningen University