Meer pollen in de lucht gerelateerd aan meer coronabesmettingen

Er was al bekend dat blootstelling aan pollen in het voorjaar het afweersysteem tegen virusinfecties in de luchtwegen vermindert. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het verkoudheidsvirus. Dit effect doet zich zowel voor bij mensen die allergisch zijn voor pollen als bij mensen die niet allergisch zijn. Tijdens de uitbraak van het coronavirus viel op dat in meerdere landen de versnelling in toename van het aantal besmettingen pas begon op het moment dat de pollenconcentratie opliep. Onderzoekers vermoedden hierdoor dat ook het coronavirus zou kunnen profiteren van een verzwakt afweersysteem door pollenblootstelling.

Wereldwijd: meer pollen, meer besmettingen

Om hier achter te komen heeft een team van 150 wetenschappers pollentellingen van 130 pollentelstations uit 31 landen, waaronder Nederland, onderzocht. Het artikel 'Higher airborne pollen concentrations correlated with increased SARS-CoV-2 infection rates, as evidenced from 31 countries across the globe' is op 9 maart online gepubliceerd in het tijdschrift PNAS. Over de hele wereld was het polleneffect aan het begin van de epidemie zichtbaar. De studie laat zien dat de besmettingscijfers opliepen na een stijging van de pollenconcentratie vier dagen eerder. De besmettingscijfers namen met gemiddeld vier procent toe wanneer de pollenconcentratie met honderd pollen per kubieke meter stijgt. Na de invoer van een lockdown halveerde dit effect, maar bleef de versterkende invloed van pollen nog steeds zichtbaar.

Ook in Nederland?

Pollentellingen van het LUMC en het Elkerliek ziekenhuis zijn in de studie meegenomen. In Nederland was dit versterkende effect ook te zien, maar dit is na strikte statistische testen afgezwakt. Verschillende strenge statistische toetsen werden gebruikt om te onderzoeken of er een verband was tussen pollen en COVID-19. Een uitdagende analyse omdat het gaat om een grote hoeveelheid informatie en heel veel verschillende factoren de besmettingsgraad van het coronavirus bepalen. Daarnaast stopte de data-inzameling voor deze studie na 8 april waardoor een groot deel van de voorjaarspollenpiek in Nederland niet is meegenomen in de analyse. Mede daardoor kon het verband tussen pollen en COVID-19 niet duidelijk aangetoond worden in Nederland.

Pollen en het virus

Dat de besmettingscijfers pas oplopen na een verhoogde pollenblootstelling vier dagen eerder, is te verklaren doordat het een paar dagen duurt voordat het virus zich manifesteert en mensen zich laten testen. Dit komt overeen met eerdere studies die een incubatietijd van vier tot vijf dagen van het coronavirus laten zien. De onderzoekers benadrukken dat de positieve correlatie tussen pollen en COVID-19 niet wordt toegeschreven aan een betere verspreiding van het virus door pollen, maar aan een verzwakte afweer door de pollen. De verspreiding van het virus wordt immers veroorzaakt door contact tussen mensen.

Vervolgonderzoek nodig

Het artikel suggereert dus dat pollenblootstelling bijdraagt aan de toename van de coronabesmettingscijfers in veel landen. Of dit ook geldt voor de Nederlandse situatie zal verder onderzocht moeten worden. Ook moet onderzocht worden of het gevonden verband oorzakelijk is. Er zijn internationale studies in de maak waarbij cellen uit de longen worden blootgesteld aan pollen en het coronavirus SARS-CoV-2. Met dit soort studies is veel beter te bepalen of blootstelling aan pollen ook daadwerkelijk het afweermechanisme van het lichaam tegen het virus verzwakt.

Pollensituatie in Nederland

Na de korte vorstperiode liep vanaf 18 februari de elzenpollenconcentratie in Nederland snel op. Op dinsdag 23 en woensdag 24 februari registreerden het LUMC en het Elkerliek ziekenhuis een zeer hoge piek van rond de 1400 pollen per kubieke meter lucht waarna de concentratie weer snel afnam. Naast pollen van els liep tegelijkertijd ook de concentratie pollen van de cypres-familie/taxus en populier opvallend hoog op. Ook die concentratie daalde na een paar dagen weer. Of het verschijnen van pollen in de lucht bijdroeg aan het weer stijgen van het aantal coronabesmettingen rond die tijd moet nog nader bekeken worden. Na een wat koelere periode loopt in de komende week de temperatuur weer op, maar neemt ook de neerslagkans toe. Bij regen spoelt pollen uit de lucht. Naast aanhoudende bloei van els komen in de loop van maart geleidelijk meerdere bomen tot bloei. Vooral pollenconcentraties van berk, es en populier zullen daarbij relatief hoog op kunnen lopen. De uiteindelijke concentratie zal van een combinatie van factoren afhangen en is momenteel nog moeilijk te voorspellen. Elke week publiceren het LUMC op dinsdag en het Elkerliek ziekenhuis op woensdag de pollentellingen van de voorgaande week.

Testen bij klachten

De klachten van hooikoorts kunnen verward worden met de klachten van COVID-19. Meestal veroorzaakt hooikoorts geen koorts of reukverlies; dit zijn wel symptomen van COVID-19. Het advies van de overheid ‘denk je aan testen, laat je dan testen’ geldt ook nu.

Meer informatie

• Artikel Higher airborne pollen concentrations correlated with increased SARS-CoV-2 infection rates, as evidenced from 31 countries across the globe
• Hooikoortsdossier op Nature Today

Tekst: Arnold van Vliet, Wageningen University; Letty de Weger, Leiden Universitair Medisch Centrum; Mieke Koenders, Elkerliek Ziekenhuis
Foto's: Arnold van Vliet