Nieuw virus-alert: padden en kikkers met herpes

Herpes bij amfibieën

Begin jaren 90 onderzochten Rolando Bennati en medeonderzoekers in Italië een  populatie springkikkers die frequent ‘gekke vlekken’ hadden. Zij ontdekten dat dit om een type herpesvirus ging, en dat dit de vitaliteit van de dieren aantastte. Het is een ander type herpesvirus dan bij mensen voor bijvoorbeeld de koortslip zorgt.

Besmette kikkers en padden kunnen sterven aan de infectie, maar dit gebeurt niet altijd. De gastheer kan ook besmet zijn zonder er ogenschijnlijk heel veel last van te hebben. Het is onbekend waarom de ene keer dieren sterven en de andere keer niet, en of een individu dat besmet is met het virus mogelijk een lagere weerstand of conditie heeft. Binnen Europa is dit ‘amphibian herpesvirus’ bekend in Engeland, Duitsland, Zwitserland en Italië. In Nederland zien we dieren met de uiterlijke kenmerken van een herpesbesmetting, maar is het virus nooit van inheemse soorten geïsoleerd. Tot dusver bekende gastheren zijn de bruine kikker, gewone pad, heikikker, knoflookpad en springkikker.

Twee soorten

In Europa zijn twee soorten amfibieënherpes beschreven. De eerste, met de pakkende naam ‘Ranid Herpesvirus 3’ draagt, is in 2017 beschreven. Deze soort wordt met name aangetroffen in bruine kikkers, vooral in de voortplantingsperiode. De tweede in Europa aanwezige herpesvirussoort (Bufonid Herpesvirus 1) is in 2018 beschreven en treft voor zover bekend vooral de gewone pad.

Symptomen

De symptomen uiten zich bij kikkers met name als blaasjes die een gedeelte of het gehele lichaam kunnen bedekken. Deze blaasjes zijn vaak wat harder dan de rest van de huid en kunnen doorzichtig en ook ondoorzichtig zijn (zie foto). Bij dieren die in het water verblijven hebben de blaasjes dikwijls een blauwige of wittige kleur. Bij zware infecties kunnen de dieren secundaire infecties krijgen en kunnen open zweertjes ontstaan. Met name tijdens de voorjaarstrek en tijdens de eiafzet kunnen besmette dieren gevonden worden. Tijdens deze periode worden met name mannetjes van de bruine kikkers met herpesvirusinfecties aangetroffen. Het herpesvirus bij de gewone pad veroorzaakt een ander ziektebeeld. Besmette padden krijgen bij zware besmettingen bruine tot donkerbruine vlekken op de rug, keel en buik. Het is waargenomen dat deze vlekken na verloop van tijd weer verdwijnen.  

In Nederland?

Dankzij het RAVON Early Warning System ‘dierziektes reptielen & amfibieën’ krijgen we jaarlijks veel meldingen van zieke en dode dieren binnen. De afgelopen jaren hebben we ook meldingen gekregen die duiden op de aanwezigheid van beide typen herpesvirussen in Nederland. Tot nog toe hebben we de besmette individuen niet kunnen laten testen op de aanwezigheid van deze ziekteverwekkers. Graag doen we op u een beroep om verdachte (besmette) en dode dieren met herpesachtige symptomen bij RAVON te melden.

Zieke kikker of pad gezien? Maakt u dan alstublieft goede foto’s (inclusief goede detailopnames van de getroffen lichaamsdelen), noteer de exacte datum en locatie en neem contact op met Tariq Stark en Annemarieke Spitzen.  

Tekst: Tariq Stark & Annemarieke Spitzen-van der Sluijs, RAVON
Foto's: Tariq Stark; Arie Lodder