Holle eik met een afgebroken zijtak na een storm

Let bij bomenbeheer op vleermuizen, ook bij stormschade

Zoogdiervereniging
20-FEB-2020 - Door de stormen Ciara en Dennis zijn er in Nederland bomen omgewaaid of zijn er grote takken afgebroken. Veel andere bomen hebben zoveel schade opgelopen dat ze alsnog kunnen omvallen of takken verliezen. Om onveilige situaties te voorkomen kan noodkap of noodsnoei nodig zijn. Met zes eenvoudige stappen kan voorkomen worden dat in die bomen aanwezige vleermuizen schade oplopen.

Boombewonende vleermuizen, ook in de winter

Bij veel mensen is bekend dat er vleermuissoorten zijn die ’s zomers in bomen verblijven, zoals bijvoorbeeld watervleermuis, franjestaart en gewone grootoorvleermuis. Niet iedereen weet dat er ook soorten zijn die jaarrond in bomen verblijven. De rosse vleermuis bijvoorbeeld, overwintert in Nederland hoofdzakelijk in bomen. Om de lage temperaturen te kunnen overleven, gaan rosse vleermuizen in groepen dicht bij elkaar zitten. Soms met wel meer dan honderd individuen! Ook bosvleermuizen en ruige dwergvleermuizen overwinteren graag in bomen. In de zachte winters van tegenwoordig zijn er ook andere soorten vleermuizen die gebruik blijven maken van boomholtes of spleten. Of een boom bewoond is, is vaak aan de buitenkant niet te zien.

Een bij noodkap gevelde abeel bevatte 150 overwinterende vleermuizen. 130 dieren konden worden gered.

Noodkap zonder schade aan vleermuizen?

Vanuit de Wet Natuurbescherming vraagt de kap van bomen om een natuurtoets.  Zo’n natuurtoets houdt in dat er eerst wordt gekeken of de bomen bewoond kunnen zijn door dieren wiens verblijfplaats jaarrond beschermd is. Als dat het geval is, zijn er vaak meerdere veldbezoeken nodig om vast te stellen of de boom ook inderdaad bewoond is en door welke soorten. Wanneer de boom bewoond is kunnen er maatregelen nodig zijn, zoals het plaatsen van vleermuiskasten of een boomvalkennest zodat deze dieren meteen een nieuwe woning hebben. Welke maatregelen worden toegepast, staat dan omschreven in de verkregen ontheffing of gedragscode.
Doordat noodkap, om erger te voorkomen, vaak om directe maatregelen vraagt is de reguliere toepassing van de Wet Natuurbescherming niet altijd mogelijk. Het is echter nog steeds nodig om bij noodkap door zorgvuldig te handelen het doden of verwonden van aanwezige vleermuizen te voorkomen.

Zes stappen om zorgvuldig te handelen bij noodkap:

Zorgvuldig handelen bij noodkap bestaat uit de volgende zes stappen:

  1. Controleer aanwezige holten en scheuren in de boom met een endoscoop of boomcamera. Laat dit doen door een daarop getrainde professionele vleermuisonderzoeker (zie onder dit bericht). Het vraagt ervaring en speciale apparatuur om aanwezige vleermuizen goed zichtbaar te krijgen. Indien de boom loszittende stukken schors heeft, probeer dan ook zo goed mogelijk de ruimte daarachter te controleren. Als bij deze controles vleermuizen worden aangetroffen, ga dan naar stap 3.

  2. Wanneer de holten niet of onvoldoende geïnspecteerd kunnen worden, bepaal dan welk deel van de boom hol is. Snoei de stam in delen terug waarbij de holte zoveel mogelijk als één geheel voorzichtig naar de grond wordt gebracht. Leg dat gedeelte met de holte naar de zijkant op de grond zodat de vleermuizen alsnog weg kunnen en het niet kan inregenen. Verwijder ook voorzichtig losse stukken schors alvorens de rest van de boom te kappen.

  3. Wanneer bij de controle vleermuizen worden aangetroffen, is het zaak te kijken of de noodkap nog kan worden uitgesteld, en andere maatregelen het risico of de gevaarzetting kunnen wegnemen. Als dat niet mogelijk is, bepaal dan in welke deel van de boom de holte aanwezig en breng dat deel voorzichtig naar de grond. Vleermuizen zitten meestal in de holte boven het spechtengat of rottingsgat dat toegang geeft tot de holte. Leg dat gedeelte met de opening naar de zijkant op de grond zodat de vleermuizen alsnog weg kunnen en het niet kan inregenen. Let bij scheuren in de stam erop dat deze door het verwijderen van grote zijtakken zich ook weer kunnen sluiten en aanwezige vleermuizen geplet kunnen worden.

  4. Wanneer ondanks alle genomen maatregelen toch vleermuizen bij de noodkap tevoorschijn komen, neem dan zo snel mogelijk contact op met een vleermuisdeskundige in de buurt. Zij kunnen ervoor zorgen dat de vleermuizen tijdelijk opgevangen worden. U vindt hier een lijst van deze vrijwilligers per provincie.

Soms komt het ook voor dat een boom waar een vleermuiskast aan hangt stormschade heeft opgelopen:

  1. Probeer erachter te komen wie de kast heeft geplaatst en vraag om advies.
  2. Lukt dat niet: controleer de vleermuiskast dan op aanwezige vleermuizen.
    Zijn die afwezig; verplaats de kast naar een vergelijkbare locatie in de directe omgeving, of verwijder de kast en breng hem naar de eigenaar.
    Zijn er vleermuizen aanwezig; beoordeel of de kap (met andere maatregelen) nog even kan worden uitgesteld. Zo niet, sluit de kast even af met een doek. Verwijder de kast voorzichtig en hang deze op dezelfde hoogte aan een andere boom. Haal vervolgens het doek weer weg.

Lengtescheur met rosse vleermuizen

Op zoek naar een deskundige?

Is noodkap nodig en bent u op zoek naar een ervaren boomverzorger en/of vleermuisdeskundige voor een controle op vleermuizen?

Meer weten over bomenbeheer en vleermuizen?

Bent u beheerder ecoloog of werkzaam in de groensector en wilt u meer weten over vleermuizen en bomenbeheer? Meld u dan aan voor de cursus Vleermuizen en Lanenbeheer op 25 maart 2020.

Tekst: Marjolein van Adrichem, Erik Korsten & Eric Jansen, Zoogdiervereniging
Foto’s: Erik Korsten; Nadja Santer, KFFÖ

  

  

Laatste berichten

Zie ook