Een dag van vogels en vogelaars

Vogelziektes komen steeds meer in de belangstelling te staan. Uitbraken van vogelgriep, botulisme, het geel en usutuvirus zijn regelmatig in het nieuws. Moeten we ons hierover zorgen maken? Welke patronen zien we en wat komen we te weten over de oorzaken van sterfte? Bij het beantwoorden van deze vragen kunnen vogelaars een belangrijke rol spelen. Bijvoorbeeld door het melden van dode vogels. In het Verenigd Koninkrijk is al langer ervaring met deze aanpak. Hier hebben ziektes de laatste jaren een groot effect gehad op vogelpopulaties. Zo verdween twee derde van de Britse Groenlingen als gevolg van trichomonas. Becki Lawson van de Royal Society of London houdt tijdens de Landelijke Dag een verhaal over hoe citizen science meer kennis oplevert over de omvang van zulke uitbraken. Deelnemers aan haar Garden Birdwatch helpen mee door zieke en dode dieren te melden. Die worden vervolgens in het lab onderzocht op ziekten. De opzet van het project is sterk vergelijkbaar met het dode-vogelproject van Sovon en het Dutch Wildlife Health Center. Ook zij zijn tijdens de Landelijke Dag aanwezig om meer informatie te geven over het onderzoek naar vogelsterfte in Nederland.

Onze vogels in Afrika

Een groot deel van onze broedvogels overwintert in Afrika: de zogenaamde Afrikagangers. Veel van deze soorten verblijven daar zelfs (veel) langer daar dan bij ons. De overwinteraars zijn globaal onder te verdelen in vijf groepen, met elk een eigen leefgebied in Afrika. De ontwikkelingen daar zijn van invloed op de broedaantallen in ons land. Het meest noordelijk in de droge, woestijnachtige delen van de Sahel overwinteren de vogels als de Tapuit en Grauwe Kiekendief. Daaronder is de zone met de riviervlaktes van de natte Sahel. Daar overwinteren moerasvogels als de Purperreiger en Rietzanger. De derde groep zijn de vogels die in halfopen landschappen overwinteren, zoals de Gekraagde Roodstaart en de Spotvogel. In de tropische bossen van Guinee tot aan Congo verblijven Wielewalen en Koekoeken. Het verst weg trekken onder andere de Boerenzwaluw en Boomvalk. Die verblijven in zuidelijk Afrika.

Afname en herstel

Wat opvalt is dat alle groepen Afrikagangers sinds 1960 een flinke afname in aantallen laten zien, maar sinds de eeuwwisseling weer een lichte toename vertonen. Dit zien we bij de meeste vogelsoorten. Maar niet bij vogels die in de droge savannes in de Noordelijke Sahel overwinteren, zoals dus de Tapuit en Grauwe Kiekendief. Bij de moerasvogels uit de natte gebieden in de Sahel, onder meer Rietzangers en Purperreigers, is het een ander verhaal. Deze vogels zijn erg afhankelijk van de regenval in de augustus tot en met oktober, wanneer er veel rivieren buiten hun oevers treden. Na een dip met grote droogte in de jaren 70 en 80 gaat het de laatste dertig jaar weer een stuk beter met deze soorten. Broedvogeltellingen in Nederland laten bij deze groep weer een toename zien. Zo veel zelfs, dat de stand weer terug is op het niveau van de jaren zestig.

Kom ook naar de Landelijke Dag

Tijdens de Landelijke Dag wordt in een aantal lezingen meer verteld over vogelziektes en het vogelonderzoek in Afrika. De nieuwe Vogelbalans van Sovon en het vogeltijdschrift Limosa besteden speciale aandacht aan Afrikagangers. Beide uitgaven verschijnen op de Landelijke Dag.

Kaarten voor de Landelijke Dag kosten 10 euro (5 euro voor leden en waarnemers van Sovon) en zijn verkrijgbaar op www.sovon.nl/ld.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Bennie van den Brink (leadfoto: Boerenzwaluwen); Roy Slaterus