De vondsten van volwassen reuzenteken in Nederland hebben dit jaar al veel aandacht gehad. Nadat er vorig jaar 35 volwassen hyalommateken op paarden in Duitsland werden aangetroffen, zijn er inmiddels negen volwassen exemplaren in Nederland aangetroffen. Larfjes en nimfen (de eerste twee levensstadia van teken) liften mee op diverse soorten trekvogels waaronder de tapuit, grasmus, rietzanger en gekraagde roodstaart. (zie eerder natuurbericht voor meer informatie over de hyalommateek). Er werd aangenomen dat het voor de hyalommateek in ons land te koud zou zijn om het volwassen stadium te bereiken. Vorig jaar was echter zeer warm en ook dit jaar verloopt tot nu toe zeer warm. Sinds 1901 was de periode 1 januari tot en met 20 september alleen in 2007, 2014 en 2018 nog warmer dan dit jaar.
Meld een hyalommateek bij de NVWA
Toch is de kans om een hyalommateek tegen te komen nog steeds zeer klein. Eigenaren van paarden en runderen en dierenartsen doen er wel goed aan om alert te zijn op de aanwezigheid van hyalommateken. De NVWA heeft een speciaal formulier op de website staan dat u bij verdenking van een hyalommateek in kunt vullen. Maak duidelijke foto’s van de teek waarop ook de poten te zien zijn. Bewaar de teek (zo mogelijk levend) in een potje op kamertemperatuur. Zet het potje niet in de zon. Noteer de plek waar u de teek heeft aangetroffen en de datum waarop u hem vond.
Op onderstaande foto zijn de verschillen tussen het vrouwtje en mannetje van de hyalommateek en de schapenteek weergegeven. De hyalommateek is beduidend groter en de gestreepte poten van de hyalommateek zijn ook zeer opvallend. Beide kenmerken zijn duidelijk zichtbaar bij de Wageningse hyalommateek. De teek is na het verwijderen levend in een potje gedaan. Op het bijgevoegde filmpje is een ander kenmerk van de hyalommateek goed te zien: hij loopt veel sneller dan ‘onze’ teek.
In Wageningen aangetroffen hyalommateek (Bron: Jente)
De teken op bovenstaande foto zijn niet volgezogen met bloed. We hebben al diverse mensen aan de lijn gehad die dachten dat ze een reuzenteek hadden aangetroffen (vaak op de hond). Het gaat dan meestal om een volgezogen volwassen vrouwtje van de schapenteek (zie onderstaande foto en filmpje).
Wandelende volgezogen schapenteek (Bron: Suzanne Verver)
Op 16 augustus 2019 stuurde de minister van VWS mede namens de minister van LNV een brief naar de Tweede Kamer met antwoord op vragen van de PVV over de reuzenteek. In de brief wordt duidelijk uitgelegd wat de stand van zaken is. Zo is men in Nederland binnen de zoönosenstructuur alert op de hyalommateek. De zoönosenstructuur staat voor een humaan-veterinair geïntegreerde risicoanalyse-structuur voor de eerste signalering van zoönosen tot en met de bestrijding ervan. Een zoönose is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. Een van de redenen waarom de hyalommateek zoveel aandacht krijgt is dat hij het krim-congovirus (Crimean Congo Hemorragic Fever, CCHF) kan overdragen in gebieden waar dit virus endemisch voorkomt, zoals in Azië, Afrika en Zuid-Europa (Griekenland, Spanje, Turkije en de Balkan). In deze regio’s worden mensen sporadisch besmet met CCHF via de beet van een hyalommateek of door het fijnknijpen bij het verwijderen van deze teek bij landbouwhuisdieren. In 2016 waren er zes gevallen van CCHF bij mensen in Europa (Bulgarije en Spanje) en in 2017 waren dat er twee (in Bulgarije).
De hyalommateek kan ook andere ziekteverwekkers bij zich dragen. Tijdens onderzoek is bij één van de vijf volwassen hyalommateken de bacterie Rickettsia aeschlimannii aangetroffen. De bijbehorende ziekteverschijnselen zijn koorts en karakteristieke huiduitslag, vandaar de naam vlekkenkoorts en de ziekte is goed te behandelen met antibiotica. In gebieden waar deze teek veel voorkomt, wordt ziekte veroorzaakt door Rickettsia aeschlimannii echter zeer incidenteel beschreven.
Tekenbeet of ziekte van Lyme? Geef hem door op Tekenradar.nl
De kans dat je een hyalommateek aantreft in Nederland is momenteel minimaal. Toch is het belangrijk om direct na elk bezoek aan het groen een tekencheck te doen vanwege de schapenteek. Met het mooie weer van de afgelopen dagen zullen veel mensen een tekenbeet opgelopen hebben. In zo’n 2 procent van de gevallen leidt een tekenbeet tot de ziekte van Lyme. Loop je een tekenbeet of de ziekte van Lyme op, geef dat dan door op Tekenradar.nl en draag bij aan het onderzoek naar betere preventie. Teken kunnen naast de bekende lymebacterie echter veel meer ziekteverwekkers overbrengen. Mensen met plotselinge korts na een tekenbeet worden ook gevraagd dit te melden via Tekenradar.nl.
Tekst: Arnold van Vliet, Tekenradar.nl, Wageningen University
Foto’s: Jent;, Arnold van Vliet; RIVM; Suzanne Verver
Meer informatie over de hyalommateek