Wild van Vlinders

‘De vlinder telt geen maanden doch momenten en heeft tijd genoeg’, zo schreef een Indiase dichter. Maar klopt dit gezegde wel? Uit vlindertellingen blijkt dat het niet goed gaat met veel dagvlinders in Nederland. Zo staat maar liefst 68% van de soorten op de Rode Lijst en verdwijnt zelfs de tot voor kort algemene argusvlinder in rap tempo.

Dagvlinders blijven achter

Door natuurontwikkeling is er de afgelopen jaren veel natuur bij gekomen. Sprinkhanen, libellen en broedvogels reageren hier positief op. Dagvlinders blijven opvallend achter ondanks dat gebieden voor een aantal soorten weer geschikt lijken. In Nederland komen op dit moment 53 soorten dagvlinders voor. Maar liefst 31 vlindersoorten staan als bedreigd te boek en in de afgelopen vijftig jaar zijn er al 17 soorten verdwenen. Zelfs van oudsher algemene soorten, zoals de argusvlinder, nemen af en worden zeldzaam. Deze afname van dagvlinders is een indicatie voor grootschalige veranderingen in de gebieden waar ze voorkomen. Het verlies aan geschikt leefgebied, zowel in oppervlakte (kwantiteit) als ook in de kwaliteit daarvan, is hiervoor verantwoordelijk.

Wild van Vlinders

Om te kunnen werken aan herstel van dagvlinders is het van belang om de oorzaken van de achteruitgang te begrijpen. Hoewel de eisen die dagvlinders aan hun omgeving stellen per vlinder verschillen, kunnen de bedreigingen worden samengevat onder de volgende thema’s: vermesting, versnippering, verzuring en verdroging. Met “Wild van Vlinders” werken ARK Natuurontwikkeling en De Vlinderstichting aan een herstelplan voor Zuidoost-Nederland. Daarbij worden de bedreigingen in kaart gebracht en wordt er gezocht naar kansen om met natuurontwikkeling het herstel van dagvlinders te stimuleren. Dit gebeurt samen met eigenaren en beheerders van (natuur)gebieden en aanliggende steden in Brabant, Limburg en het zuiden van Gelderland. Het project wordt gesteund door de provincie Noord-Brabant.

Vlinders als graadmeter voor complete natuur

Inzicht in de eigenschappen van vlinders is belangrijk om tot een duurzaam herstel te komen. Het laat zien dat vlinders graadmeters zijn voor complete ecosystemen. Dit is een stimulans om te werken aan een aangesloten natuurlijker landschap. In de verschillende levensfasen van vlinders (ei-rups-pop-vlinder) stellen ze verschillende eisen aan hun omgeving. Zo hebben een aantal soorten een specifieke waardplant terwijl andere een heel scala gebruiken. Er zijn rupsen die zich in enkele weken ontwikkelen en soorten die er bijna een jaar over doen. Als volwassen vlinder zijn er soorten die nauwelijks nectar tot zich nemen, maar er zijn er ook die om specifieke nectarbronnen vragen die langdurig aanwezig zijn.

Al deze verschillende eisen laten zich lastig vertalen naar beheerplannen, maar kunnen terugkomen in landschappen waar natuurlijke processen meer vrijheid krijgen. Bijvoorbeeld, verstoring van de bodem door wilde hoefdieren kan zorgen voor de vestiging van specifieke waardplanten als viooltjes. Rottend fruit, bloedende bomen, mest en kadavers kunnen gebruikt worden als voedselbron en rupsen of vlinders kunnen zich opwarmen op open plekken als wildwissels, zwijnwroetplekken en stierenkuilen. Vanzelfsprekend zijn hiervoor stappen nodig in het beheer van onze natuurgebieden. Het vraagt om het opheffen van isolement en realiseren van verbindingen, ruimte bieden voor natuurlijke processen en mogelijk zelfs het terugbrengen van verdwenen vlindersoorten als spontane terugkeer niet mogelijk is.

Gratis vlinderposter dagvlinders

De vlinderposter 'Wild van Vlinders' laat zien welke natuurlijke processen het aantrekkelijk maken voor dagvlinders. Veel eisen die dagvlinders stellen aan hun omgeving komen trouwens overeen met die van nachtvlinders, wilde bijen en andere insecten. In het kielzog van dagvlinders profiteren dus veel meer soorten. De tekening is gratis te downloaden (pdf; 1,0 MB) en kan bijvoorbeeld gebruikt worden tijdens een buitenwandeling of als poster van het vlinderrijke landschap van de toekomst!

Meer info over 'Wild van Vlinders' is te vinden op www.ark.eu/vlinders en www.vlinderstichting.nl/nieuws.

Tekst: Bart Beekers en Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling en Kars Veling, De Vlinderstichting
Tekening: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling