De veenkoloniën, een ongekende schatkamer voor akkervogels

Bericht uitgegeven door Werkgroep Grauwe Kiekendief [land] op [publicatiedatum]

Onderzoek naar akkervogels in de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Flevoland laat er geen misverstand over bestaan. Het veenkoloniale gebied dat de provincies Drenthe en Groningen met elkaar verbindt, behoort voor akkervogels tot het beste dat er in Nederland te vinden is. De dichtheden van Gele kwikstaart, Veldleeuwerik, Geelgors en Patrijs liggen in de Drents-Groningse veenkoloniën ruimschoots boven het landelijke gemiddelde.

De dichtheden van Gele kwikstaart, Veldleeuwerik, Geelgors en Patrijs liggen in de Drents-Groningse veenkoloniën ruimschoots boven het landelijke gemiddelde.

In 1999 vonden veldmedewerkers van de WGK het enige, tot nu toe, geregistreerde, broedgeval van een Roodsterblauwborst in Nederland. Deze zeldzame ondersoort van de Blauwborst liet in een notendop zien waar het om ging: het nestje met 5 eieren was tegen een stengel van een aardappelplant gemaakt, en beide oudervogels wisten hun uiteindelijk drie uitgevlogen jongen te voeden door in een ruige rand van een wijk in de Polder Hoop op Beter te foerageren.

De dichtheid van de Gele kwikstaart benaderde tijdens een telling bij Muntendam in 2013 nog altijd de aantallen van midden jaren tachtig van de vorige eeuw (20 paar per honderd hectare). Ook voor de Grasmus, Fazant, Kievit en Wulp geldt dat de gevonden dichtheden het hoogst zijn in de veenkoloniën. Deze gemiddeld hoge aantallen hebben te maken met de kavelstructuur, het wijkenpatroon en een relatief hoog aandeel van zomergranen in de veenkoloniale teelt.

De langwerpige maar smalle percelen zorgen voor een groot aantal randen, wat voor extra verscheidenheid zorgt. Ook de weelderig begroeide wijken dragen hieraan bij en bieden dekking en voedsel aan veel soorten. Het bouwplan bestaat vooral uit de teelt van aardappelen, suikerbieten en (zomer)granen en juist deze combinatie zorgt voor alternatieve habitats gedurende de broedcyclus. In de winter biedt het veenkoloniale gebied onderdak aan overwinterende vogels, die zich op de akkers tegoed doen aan oogstresten. Zie hierover het artikel in de akkervogelspecial van Limosa.

In onderstaande grafiek zijn van de belangrijkste broedvogelsoorten de aantallen per honderd hectare weergegeven.

De toekomst van de akkerbouw in de veenkoloniën staat onder druk. Akkerbouw en de teelt van fabrieksaardappelen zijn nauw met elkaar verbonden, en de vergroening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zou kansen kunnen bieden voor dit voor Nederland zeer karakteristieke gebied. Staatssecretaris Dijksma buigt zich ongetwijfeld geregeld over de problemen voor de landbouw die met deze regio worden geassocieerd.

De nationale betekenis van het veenkoloniale gebied voor akkervogels wordt door veel nationaal opererende organisaties onderschat. Slechts bij weinigen is bekend dat grote delen van de Drents-Groningse veenkoloniën de hoogste dichtheden aan akkervogels behalen. In een recent opgesteld landelijk overzicht van kansrijke akkerregio’s bleken de Drents-Groningse veenkoloniën te ontbreken! Hoog tijd dus om het gebied op de kaart te krijgen. De unieke structuren en de dichterlijke weidsheid zouden heldere geesten moeten stimuleren om juist in dit gebied kansen voor akkervogels en de vergroening van het GLB te organiseren.

Tekst: Henk Jan Ottens & Ben Koks, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Hans Hut; Ben Koks; Peter Harry Mulder
Figuur: Werkgroep Grauwe Kiekendief