Eivormige verrassing in modder langs de Waal
Bericht uitgegeven door FLORON [land] op [publicatiedatum]
Afgelopen juli werd in de Beuningse uiterwaarden ten westen van Nijmegen de Eivormige waterbies gevonden. Hoewel dit plantje er zelf niet zo spectaculair uitziet, is de vondst ervan op deze locatie langs de Waal dat zeker wel. Een eenmalige collectie van deze soort bij Weurt in 1848 was namelijk de eerste in Nederland, en meer dan 100 jaar lang ook de enige. Pas recent zijn eivormige waterbiesjes opgedoken op enkele plekken in Limburg en in de Biesbosch. En nu, na 164 jaar, is de eivormige waterbies dus ook terug langs de Waal.
Rariteitenkabinet
Tijdens een speciaal georganiseerde FLORON-excursie zijn uiteindelijk zo’n veertig exemplaren van de Eivormige waterbies (Eleocharis ovata (Roth) Roem. & Schult.) geteld. Dit onopvallende, maar erg fraaie plantje ziet er door de eivormige bloeiwijzen op helder groene steeltjes uit als een bosje trommelstokjes in de modder. De planten bleken zich in goed gezelschap te bevinden, en niet alleen omdat er een groep zeer gedistingeerde floristen omheen zat geknield. In de vegetatieopname noteerden we ook soorten als Klein Vlooienkruid, Bruin Cypergras, Naaldwaterbies, Knikkend Tandzaad, Veerdelig Tandzaad, Liggende Ganzerik en een soort Straatliefdegras dat na determinatie Eragrostis multicaulis Steud. bleek te zijn en niet Eragrostis pilosa. Een paar meter verder ook Riviertandzaad, Welriekende ganzenvoet, Oeverwarkruid en nog tientallen andere pioniers die zo karakteristiek zijn voor de uiterwaarden van de Waal.
Modder
De plantjes staan in de modder, op een vlakke, flauwe en beschutte oever van een nevengeul waarin dunne laagjes rivierzand en voedselrijk slib elkaar afwisselen. Een echt pioniermilieu, waarin de planten niet alleen bestand zijn tegen, maar juist ook afhankelijk zijn van de dynamiek van de rivier. In de winter en vooral in het voorjaar staan dit soort milieus onder water en wordt er nieuw zand en slib afgezet, maar ook zaden die afkomstig zijn uit gebieden stroomopwaarts in Midden-Europa. Wanneer in de zomer deze oevers droogvallen is het altijd weer een verrassing welke interessante pioniers er ontkiemen.
Het is mogelijk dat ook het zaad van de eivormige waterbies is aangevoerd uit stroomopwaarts gelegen gebieden in bijvoorbeeld Duitsland, hoewel het ook goed mogelijk is dat zaden via de poten van vogels de sprong hebben kunnen maken vanaf de groeiplaatsen langs de Maas in Limburg of de visvijvers in België.
Gaat de successie van de oever verder, dan zullen deze pioniers ter zijner tijd worden verdrongen door soorten als kattenstaart, grote wederik, grote brandnetel, late guldenroede en reuzenbalsemien; na verloop van tijd opgevolgd door wilgen en populieren. Maar als aankomend voorjaar de rivier weer buiten haar bedding treedt, opnieuw grond afslaat en weer afzet dan hebben de pioniers weer alle kans om zich te vestigen. Dit maakt het rivierengebied zo spannend: van seizoen op seizoen en van jaar op jaar blijft alles veranderen.
Dus: weer of geen weer, trek je laarzen aan en struin door de modder langs de rivieren op zoek naar de spannende sprieten die er deze nazomer weer groeien en bloeien!
Van Eleocharis ovata zijn collecties beschikbaar in het Nationaal Herbarium Afdeling Wageningen en Leiden de vegetatie-opname is beschikbaar bij de Landelijke Vegetatie Databank. Van Eragrostis multicaulis ligt alleen materiaal in Wageningen.
Tekst en foto’s: Erik Slootweg en Erik Simons, FLORON