Expeditie Doggersbank 2012: ‘zeldzame’ soorten voor Nederland

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Van 23 juni tot 2 juli vond de Expeditie Doggersbank 2012 plaats. Het doel van de expeditie was om het bijzondere onderwaterleven op de Doggersbank en Klaverbank te onderzoeken én wrakken te ontdoen van visnetten en -lijnen. De resultaten dit jaar zijn spectaculair en tonen aan hoe belangrijk de Doggers- en Klaverbank en met name de daar gelegen scheepswrakken zijn voor de biodiversiteit van de Nederlandse Noordzee.

Tijdens de expeditie dit jaar zijn veertien duiken gemaakt, door weersomstandigheden de helft minder dan gepland. Ondanks het slechte weer hebben de expeditieleden verschillende onderzoeken gedaan, met belangrijk resultaat. De biodiversiteit is in kaart gebracht op wrakken van de Doggersbank en op de natuurlijke grind en keienbodem van de Klaverbank. Minstens veertig soorten zijn zelden of nooit eerder levend in Nederland waargenomen. Voorbeelden van die soorten zijn de priktolhoren, paarse waaierslak, de zeewolf en zeeduivel. Van deze laatste twee vervaarlijk uitziende vissoorten zijn nu voor het eerst bewegend beelden in de Nederlandse Noordzee gemaakt.

Bij al deze bijzondere soorten zitten ook ten minste tien soorten waarvan nu voor het eerst is aangetoond dat zij zich op Nederlands grondgebied hebben gevestigd, ofwel dat zij inheems zijn voor ons grondgebied. Sommige werden al eerder gezien, waarbij het echter onduidelijk was of ze autochtoon in Nederland voorkomen of dat het bijvoorbeeld dwaalgasten vanuit Frankrijk of Engeland betrof. Dit zijn onder andere: ijszeester, paddestoelkrab, witgestreepte waaierslak en zee-aardbei.

Verder zijn er nog diersoorten ontdekt, bijvoorbeeld enkele zakpijpen, waarvan het duidelijk is dat deze niet bekend zijn voor Nederland, maar waarvan de identificatie op soortsniveau niet aan boord van het expeditieschip gedaan kon worden. Een combinatie van DNA-analyses en anatomisch onderzoek, zal in de komende maanden meer duidelijkheid geven over hun identiteit en tot op heden bekende verspreidingsgebied. Naast deze taxonomische ontdekkingen werden er ook bijzondere ecologische waarnemingen gedaan: Op de Doggersbank zijn tot op circa 30 meter diepte rode en groene algen waargenomen. Zeker de waarneming van groene algen is bijzonder omdat ze daglicht nodig hebben om te groeien. Het zeewater op de Doggersbank is blijkbaar het hele jaar door helder genoeg om licht door te laten dringen tot op de bodem. En het bleek dat het op elk scheepswrak wemelde van de juveniele (0+) kabeljauw. Wrakken zijn blijkbaar niet alleen schuilplaatsen voor grote kabeljauwen maar ook kraamkamers voor hun nageslacht.

Naast het biologisch onderzoek is er onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van microplastics en bacteriën die resistent zijn tegen de nieuwste antibiotica. De duikers hebben verder de herkomst onderzocht van een aantal onbekende wrakken die in het wrakkenregister slechts met een nummer staan aangeduid.

De expeditieleden hadden zich van tevoren ten doel gesteld tenminste 80 dier- en plantensoorten te monsteren en 500 kilo visnetten en -lijnen schoon te maken. Deze doelen zijn ruimschoots behaald; er zijn meer dan 100 soorten gemonsterd en er is 600 kilo (2 big bags) netten weggehaald. Zelf op de verst afgelegen wrakken zijn er verspeelde netten en vislijnen aangetroffen. Het gevolg is ghost fishing: het verspeelde vistuig blijft vissen, kreeften en krabben vangen die vervolgens een langzame dood sterven.

Met deze resultaten toont de expeditie aan hoe belangrijk de Doggers- en Klaverbank voor Nederland zijn. De scheepswrakken die op de Doggerbank liggen zijn hierbij van groot belang voor de biodiversiteit van de Nederlandse Noordzee.

De expeditie is georganiseerd vanuit “Bescherm een wrak”, een initiatief dat is opgestart vanuit Vereniging Kust & Zee, Stichting De Noordzee, Duik de Noordzee schoon en Sportvisserij Nederland, met de steun van de Nationale Postcodeloterij. De expeditie 2012 werd tevens gesteund door het Wereld Natuur Fonds, NCBNaturalis en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Stichting ANEMOON zorgt bij dit project de verwerking van de inventarisatiegegevens en de analyse.

Bekijk hier de trailer van de documentaire van Expeditie Doggersbank 2012:

Tekst: Niels Schrieken, Stichting ANEMOON,
namens het Expeditie Doggersbank-team (Biologenteam: Joop Coolen, Wouter Lengkeek, Reindert Nijland, Arjan Gittenberger en Niels Schrieken)
Foto’s: Arjan Gittenberger, Udo van Dongen, Cor Kuyvenhoven en Wouter Lengkeek