Bijzondere waarnemingen van zeedieren in digitale fotoarchieven

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Recent hebben sportduikers twee zeer bijzondere waarnemingen gedaan. Niet tijdens het duiken, maar bij het opruimen van hun digitale fotoarchieven. De oudste waarneming van deze twee betreft de vondst van een foto van een Bonte mantel in 2009 in de Oosterschelde. De tweede waarneming betreft tientallen exemplaren van de zeenaaktslak Flabellina verrucosa in 2010 in de Noordzee voor de kust van België.

Digitale onderwaterfotografie is in toenemende mate voor veel sportduikers een aanvulling op de beoefening van hun sport. En als ’s winters het zeewater richting het nulpunt daalt, maken veel sportduikers van de gelegenheid gebruik om niet ieder weekend te gaan duiken maar eens de oogst van hun onderwaterfotografie van het jaar of de jaren ervoor op te ruimen. Daarbij kan het voorkomen dat zeedieren die in het verleden op onderwaterfoto’s zijn vastgelegd maar in eerste instantie niet zijn herkend als bijzondere waarneming pas veel later bij het opruimen van het fotoarchief de aandacht trekken. En dan blijkt dat leuke plaatjes soms ook wel heel bijzonder zijn.

Recent is via het Atlasproject van de Nederlandse Mariene Weekdieren een foto bij Stichting Anemoon binnengekomen met daarop een prachtig en onmiskenbaar exemplaar van de Bonte mantel. Deze was in 2009 in de Oosterschelde gefotografeerd. Het is een soort die verwant is aan de bekende St. Jacobsschelp, maar aanzienlijk kleiner is. Tevens lijkt hij veel op de Wijde mantel, die de laatste jaren steeds vaker in de Zeeuwse Delta wordt waargenomen. Maar dit exemplaar viel op omdat hij veel meer ribben heeft en ook ronder is dan zijn “wijde” verwante soort. De Bonte mantel is bekend van sporadische waarnemingen in de Noordzee maar was nog nooit eerder in de Zeeuwse Delta aangetroffen. Het is dus een fraaie aanvulling op de Zeeuwse faunalijst en daarmee een zeer uitzonderlijke waarneming.

De tweede zeer bijzondere soort die deze winter in de fotoarchieven van een sportduiker is opgedoken is een zeenaaktslak Flabellina verrucosa. Er is voorlopig nog geen Nederlandse naam voor deze soort. Hij is door een Nederlandse sportduiker in 2010 in de Noordzee voor de Belgische kust gefotografeerd. Tijdens deze duik zijn tientallen exemplaren met eisnoeren waargenomen op een scheepswrak en gefotografeerd. In eerste instantie gingen de sportduikers ervan uit dat het uit de kluiten gewassen Slanke waaierslakken waren. Maar toen de foto’s deze winter nader bekeken werden bleek dat de rhinoforen (koptentakels) kleine knobbeltjes vertoonden en dat deze dieren zich aan het voeden waren met de Penneschaft, een hydroïdpoliep. Twee karakteristieken die samen met nog wat andere kenmerken aantoonden dat het de aan de Slanke waaierslak verwante soort Flabellina verrucosa betrof. En waarom is dit dan zo’n bijzondere soort? In de Belgische mariene faunalijsten wordt deze soort zeer onregelmatig beschreven. Volgens een medewerker van het Vlaams Instituut voor de Zee was men schijnbaar niet zeker van de juistheid van vroegere determinaties. Aan de twijfel of de soort nu wel of niet aan de Belgische kust voorkomt is nu dus definitief een einde gekomen. Er zitten er in de vroege zomer grote aantallen op scheepswrakken in de Noordzee. Wellicht zitten ze ook op de wrakken in de Nederlandse Noordzee, maar daar zijn nog geen bevestigde waarnemingen van.

Deze bijzondere waarnemingen zijn de zoveelste op rij waarbij sportduikers, maar vooral ook digitale onderwaterfotografie en internet belangrijke bijdragen leveren aan de verrijking van onze kennis van de mariene biodiversiteit in Nederland en België. En dit zullen zeker niet de laatste zijn.

Tekst: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon
Foto's: Rokus Groeneveld; Peter H. van Bragt