Witte zwaantjes, grijze zwaantjes

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op vrijdag 15 april 2011

Het liedje zegt: witte zwanen, zwarte zwanen. Maar wie in deze tijd van het jaar de zwanenfamilies goed bestudeert, zal ook grijze en bruine zwanen ontdekken. Hoe zit dat?

De zwaan, wie kent ‘m niet. Zo wit en gracieus en zo vertrouwd in onze Hollandse parken en meren. De officiële naam is knobbelzwaan en met een spanwijdte van een zo’n twee meter dertig is het een flinke jongen. En soms ook een agressieve jongen: zodra er kleintjes geboren zijn bijt de zwaan goed van zich af. Het kroost moet beschermd worden en de zwaan schuwt het niet om daarbij een flinke mep met zijn vleugel uit te delen.

Zwanen kiezen een partner voor het leven met wie ze in deze tijd van het jaar jongen krijgen. Wie nu de families goed bestudeert, zal zien de er jongen zijn met twee verschillende kleuren. Je hebt jongen met een grijze vacht en jongen met een bruine vacht. Hoe zit dat?

Bijna alle knobbelzwanen in ons land zijn afkomstig van verwilderde zwanen. Ze hebben dus bijna allemaal tamme voorouders. In Nederland komen er twee kleurvormen voor: de gewone knobbelzwaan, die van oudsher in onze vijvers rondzwemt, en de Poolse zwaan. Deze zwaan is in het verleden in Polen gekweekt voor het witte dons en hier naar toe gehaald voor de handel.

Beide kleurvormen zijn inmiddels verwilderd en met elkaar vermengd, maar de verschillen kun je nog steeds goed zien. Met name bij de jongen is dat duidelijk. Omdat de Poolse zwanen voor het dons werden gekweekt, zijn de jongen dus al wit en blijven ze wit. De jongen van de knobbelzwanen zijn grijs, en worden daarna bruin. Pas in het tweede jaar worden ze wit. Het verschil is ook te zien aan de poten: zwart voor de knobbelzwaan; roze voor de Poolse.

Omdat beide kleurvormen inmiddels met elkaar vermengd zijn, kun je ze vandaag de dag zelfs in één nest tegenkomen. Een fleurig gezicht, die grijze en witte donzige bolletjes van zwanen!

Tekst: Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland
Foto: Marek Szczepanek, GNU Free Documentation license