Aapjes roepen weer in het Vlaamse riet
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie op [publicatiedatum]
De Vlaamse Woudaapjes zijn bijna terug van weggeweest, zo besluit Natuurpunt bij een analyse van het aantal broedgevallen in 2011. Het Woudaapje is geen zoogdier, maar de kleinste reigersoort die in België voorkomt. Woudaapjes zijn amper groter dan een Waterhoen en hebben markante kleuren en contrastrijke vleugels. En toch valt deze nachtactieve reiger nauwelijks op in de rietvelden waarin het broedt.
Vanaf de jaren '70 crashte de populatie Woudaapjes (Ixobrychus minutus) o.a. door verslechterende waterkwaliteit en verlies aan geschikte leefgebieden. Vanaf het einde van de jaren ’80 tot midden jaren ’90 zat het aantal broedpaartjes zowel in België als in de rest van West-Europa in een zware dip. In 1994 ging het licht in Vlaanderen bijna uit: toen werd er slecht één territoriaal mannetje gemeld.
De enorme inspanningen die natuurverenigingen leverden om moerasgebieden met rietvegetaties optimaal te beheren leverden echter langzaam resultaat op. Op een aantal plaatsen doken terug Woudaapjes op en tegen de eeuwwisseling had de soort enkele van haar ouder bastions opnieuw ingenomen. Vooral het Vijvergebied Midden-Limburg (met o.a. De Maten nabij Genk) scoorde goed.
Na het Vijvergebied Midden-Limburg, kreeg de soort ook voet aan wal in andere Vlaamse rietvelden en moerassen. Aanvankelijk verliep het herstel erg langzaam maar de laatste jaren zet de stijgende trend zich steeds verder door. Ook in Frankrijk en Nederland zitten Woudaapjes in de lift. In Groot-Brittannië werd in 2010 zelfs het tweede broedgeval ooit voor Yorkshire ontdekt. Het eerste dateerde nog van voor de grote 'aapjescrash'.
In 2011 werden in België op 22 locaties Woudaapjes vastgesteld. In minstens 15 gebieden kwam de soort vermoedelijk tot broeden. De Gavers in Harelbeke en het Vijvergebied Midden-Limburg zijn intussen een vaste broedstek geworden met een kleine maar stabiele populatie. In Wallonië blijft de populatie beperkt tot enkele broedgvallen in de moerassen van Harchies (Henegouwen), maar het aantal kansrijke moerasgebieden is in Wallonië dan ook eerder beperkt.
De sterke terugval vorige eeuw werd lange tijd toegeschreven aan bedreigingen op de trekroutes of in de overwinteringsgebieden. Uitbreiding van de Sahelzone en jacht op de trekroutes (op Malta worden jaarlijks ca. 1.500 Woudaapjes afgeschoten) brachten de soort in de gevarenzone. Maar ook de slechte milieu- en waterkwaliteit in de Europese broedgebieden deden de soort de das om. De volgehouden investeringen in natuur en zuiverder water lijken nu echter vruchten af te werpen. Een echte opsteker voor alle vrijwilligers en professionelen die zich blijvend inzetten voor meer en betere natuur voor iedereen, ook voor het Woudaapje. Deze soort is immers een uitgelezen graadmeter voor de milieu- en waterkwaliteit van moerassen en rietvelden. De terugkeer van het Woudaapje als ambassadeur van deze bedreigde ecotopen is dan ook bijzonder verheugend nieuws.
Op een aantal plaatsen in Vlaanderen werden in augustus 2011 jonge Woudaapjes waargenomen. De jongen zijn intussen uitgevlogen en beginnen stilaan aan hun trektocht naar het zuiden. Tegen eind september zullen alle Woudaapjes West-Europa hebben verlaten. Wie deze mysterieuse kleine reiger dus nog wil zien, moet niet te lang wachten. Voor 2012 zijn de verwachtingen hoog gespannen. Hoewel de soort het vooral moet hebben van grote rietvelden, kunnen deze geniepige reigertjes ook worden aangetroffen in smalle rietkragen en aan kleine waterplassen. De kans dat ook de zondagse bezoeker van één van onze Vlaamse natuurgebieden oog in oog komt te staan met deze sympathieke reigertjes, neemt dan ook van jaar tot jaar toe.
Tekst: Gerald Driessens en Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie
Foto's: Daniël Wybo