Natuurjournaal 28 juni 2024

De woudaap is geen aap en leeft ook niet in het bos. Het is een kleine reigersoort die zich maar zelden laat zien. Hij leeft verborgen in het riet en is schuw: bij onraad verbergt hij zich direct in de dichte rietkraag. Zijn naam roept echter helemaal geen associaties op met een schuw vogeltje. Het doet eerder denken aan, om met de woorden van Hans Dorresteijn te spreken, "een gorilla die uit de bosrand komt en zich op de borst trommelt alvorens tot de aanval over te gaan." De naam woudaap is dan ook het gevolg van een aantal onhandige en zelfs onterechte correcties. De oorspronkelijk naam is 'wouwaapje', door zijn mysterieuze levenswijze. Je ziet hem bijna nooit, maar 's nachts is wel zijn roep te horen. Het lijkt wel een aapje dat 'wouw-wouw' roept. Een wouwaapje dus. Ten onrechte werd later verondersteld dat 'wouw' een dialectvorm moest zijn van 'woud'. De naam werd daarom 'verbeterd' tot woudaapje, hoewel deze vogel helemaal niet in het bos leeft. In 2012 verdwenen de verkleinwoorden in vogelnamen en het woudaapje werd de 'woudaap'. Zo eigende dit schuwe rietvogeltje zich de naam toe van de koning van de jungle. 

Ook het bosvogeltje is iets heel anders dan zijn naam doet vermoeden. In dit geval hebben we het namelijk over orchideeën! Anders dan bij de woudaap klopt een deel van de naam wel: het bosvogeltje leeft graag in het bos. Alhoewel bos een groot woord is, want het bosvogeltje leeft nog liever op plekken waar de zon door de bladeren heen kan komen, zoals in bosranden en op kapvlakten. En ook in bermen of op kalkhellingen voelt hij zich thuis. De toevoeging 'vogeltje' heeft te maken met het uiterlijk van de bloem. De buitenste bladeren van de bloem staan naar buiten gericht en geven het geheel een 'gevleugeld' uiterlijk. Met een flinke dosis fantasie. Bosvogeltjes behoren tot de orchideeën en zijn zeldzaam in Nederland. In ons land komen drie soorten voor: het bleek, wit en rood bosvogeltje. Elders in Europa en Azië zijn nog meer bosvogeltjes bekend. Om ze in ons land te zien moet je naar Zeeland of Limburg. Kies een zonnige dag, want alleen dan zijn de bloemen open.

Tekst: Ineke Radstaat, Nature Today
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga; Willem van Kruijsbergen, Saxifraga