Gebochelde spinkrab bereikt Nederland op plastic

Op 24 december 2023 vond Pieter Kruse samen met zijn vader Lucas tijdens een stormachtige wandeling op het strand van Zandvoort, lopend richting Bloemendaal, een aangespoeld plastic krat met daarin en daarop een aantal dieren. Het meest bijzondere dier was een nog levend spinkrabbetje. Het bleek de eerste vondst van de Gebochelde spinkrab (Pisa armata) in Nederland.

Kenmerkend uiterlijk

Het gevonden krabbetje heeft een driehoekig tot ruitvormig rugschild dat aan de voorzijde spits toeloopt in twee lange stekels (het rostrum). Ook aan de zij- en achterkant van het schild zitten stekels. Nagenoeg het hele dier is bezet met korte, schubvormige haren. Aan de zijkant van het rugschild en op de looppoten zitten ook dikke, lange haren. Daarnaast zie je op het rugschild verspreide groepjes met lange, haakvormige haren waaraan het dier allerlei camouflagemateriaal hangt. Zeer kenmerkend zijn de knobbels en richels op het rugschild. Vanaf de zijkant lijkt de Gebochelde spinkrab wat op een spitsmuis. De kleur is lichtbruin tot roodbruin. Het gevonden exemplaar is een mannetje met een 29 millimeter lang rugschild. De maximale afmeting van deze soort is 61 millimeter.

Vondsten

Dit is de eerste vondst van de Gebochelde spinkrab in Nederlandse wateren. Uit de Belgische Noordzee was deze soort, zij het zeer zeldzaam, wel al bekend. De krab is daar vijf keer opgevist: de eerste in 1850, de laatste in 2019. In Het Kanaal worden vaker exemplaren aangetroffen. Mondiaal is de soort bekend van de oostelijke Atlantische Oceaan van Schotland tot Kameroen, en de Middellandse Zee.

Biologie en gedrag

Gegevens in de literatuur en op internet over de biotoop en diepte lopen nogal uiteen. De soort wordt zowel genoemd van stevige rots- en koraalachtige bodems, als van zachte(re) bodems met schelpen, modder en zand. Sommige auteurs noemen ze van het getijdengebied, anderen pas vanaf 18 of 50 meter diep, met 206 meter als diepste punt. Pisa-soorten zijn vaak sterk gecamoufleerd. Ze zetten (stukjes van) allerlei zeeorganismen op hun rugschild en poten, zoals sponzen, holtedieren en zakpijpen. Aan de lange, haakvormige haren bevestigen ze zeewier, hydropoliepen en struikvormige mosdiertjes. Die groeien vaak verder uit. Het gevonden krabbetje had onder andere stukjes Dodemansduim (Alcyonium digitatum) op zijn rugschild en looppoten. De dieren zijn omnivoor: als voedsel worden zeewieren, hydropoliepen en wormen genoemd.

Gelijkende soorten

De camouflage op spinkrabben kan zo dicht zijn, dat je het dier pas op naam kunt brengen door eerst wat van die camouflage weg te halen. Soorten van onze kust waarmee je de Gebochelde spinkrab kunt verwarren — zeker als ze behoorlijk gecamoufleerd zijn — zijn de Rode spinkrab (Hyas coarctatus) en jonge exemplaren van zowel de Gewone spinkrab (Hyas araneus) als de (Atlantische) Grote spinkrab (Maja brachydactyla). De kans dat je die soorten vindt, is overigens ook niet erg groot: beide Hyas-soorten lijken steeds zeldzamer te worden. De Grote spinkrab is nog niet algemeen, maar wel een soort in opkomst.

Uitkijken (oproep)

Vanzelfsprekend roepen we iedereen op plastic van het strand te verwijderen. Soms zijn daarvoor speciale bakken geplaatst. Maar, zoals ook nu weer blijkt, kunnen op plastic bijzondere dieren meeliften. Let er eens op! Pisa-soorten zijn trage krabben die het qua bescherming vooral van hun camouflage moeten hebben. Vaak zie je ze pas als ze bewegen: dan begint er opeens een spons of zeewier te lopen. Het laatste deel van de looppoten is sterk gekromd, daarmee houden ze zich stevig vast aan rotsen of zeewieren. Het zijn grappige krabbetjes om te observeren. Ze besteden veel tijd aan het onderhoud van hun 'camouflagekapsel'. Agressief gedrag, zoals bij veel andere soorten krabben die meteen hun schaarpoten naar je uitstrekken, vertonen ze niet.

Foto's maken

Als je een levende spinkrab vindt, maak dan ook foto’s van de onderkant: daar zijn ze niet gecamoufleerd en kun je bepaalde kenmerken zien. Als je ze oppakt om ze beter te bekijken of te fotograferen, haal ze dan voorzichtig — pootje voor pootje — los van de ondergrond. Maak ook foto's van het substraat. Tref je een krat of ander voorwerp aan, kijk dan of er tekst aanwezig is. Maak daar een foto van, want daardoor kun je soms de oorsprong achterhalen. Gezien de andere soorten die op en in het betreffende krat zijn gevonden, kwam deze waarschijnlijk van de Normandische kust of nog zuidelijker.

Meer informatie  

• Meer informatie over het krabbetje, een literatuurlijst en foto’s van gelijkende soorten.
• Binnenkort verschijnt hierover een uitgebreider artikel in Het Zeepaard, het periodiek van de Strandwerkgemeenschap.
• Als waarnemer ben je van harte welkom bij Stichting ANEMOON. Het Strandaanspoelsel Monitoring Project wordt uitgevoerd door 'strandwachters' die op een vast traject de aangespoelde organismen of resten daarvan onderzoeken en tellen. Zo volgen we populatieveranderingen en seizoenspatronen en signaleren we nieuwe soorten en exoten. Kijk op de website voor meer informatie over de vrijwilligersprojecten met aandacht voor mariene- (zee-) en brakwaterorganismen, en land-, zoetwater- en zeeweekdieren (slakken en mossels). Wil je een keer meelopen, stuur dan een mail.

Tekst: Mick Otten, Stichting ANEMOON; Strandwerkgemeenschap; KNNV Strandwerkgroep Waterweg-Noord
Beeld: Mick Otten (leadfoto: links: vooraanzicht van de op plastic bij Zandvoort-Bloemendaal gevonden Gebochelde spinkrab, rechts: zij-aanzicht, vanaf de zijkant lijkt de krab wat op een spitsmuis); Lucas Kruse