Symposium 'Alle registers moeten open'. Opnames nu online
SoortenNLDe avond werd afgetrapt door de Zaanse fanfarepunkband de Kift met twee mooie nummers gebaseerd op de gedichten van Jan Arends. Daarna bracht Sander Turnhout een eerbetoon aan David Bowie, in het bijzonder aan het nummer Saviour machine.
President Joe, once had a dream
The world held his hand, gave their pledge
So he told them his scheme for a Saviour Machine
They called it the Prayer, its answer was law
Its logic stopped war, gave them food
How they adored till it cried in its boredom:
Please don’t believe in me
Please disagree with me
Life is too easy
A plague seems quite feasible now
Or maybe a war
Or I may kill you all
In het nummer is niet ‘Joe the plumber’ aan het woord, maar ‘Joe, your average president’ die hand in hand met de wereld een ‘Saviour Machine' bedenkt. Die machine doet wat machines doen: ze hebben logica en deze machine streeft bovendien naar voedselzekerheid. Binnen drie regels volgt echter de onvermijdelijke conclusie dat hij eigenlijk verschrikkelijk is. Het album 'The Man Who Sold The World' werd uitgebracht in 1970. Dit was twee jaar nadat Stanley Kubricks ‘A Space Oddyssey 2001’ verscheen, een invloedrijke film waarin artificial intelligence de controle overneemt van de mensen. Bij Bowie waarschuwt AI tegen zichzelf:
Don't let me stay, don't let me stay
My logic says burn, so send me away
Your minds are too green, I despise all I've seen
You can't stake your lives on a Saviour Machine
Je hoeft niet voor of tegen technologie te zijn, maar we hebben geen machines nodig om de wereld te kunnen redden. De problemen waar we nu mee kampen, worden niet veroorzaakt door een gebrek aan data. De manier van denken over de wereld in termen van dashboards met knoppen waar je aan kunt draaien, staat aan de basis van veel problemen die we hebben met duurzaamheid en gezondheid. En daarom moet alles overal anders, en om dat te kunnen doen moeten alle registers open. Niet alleen in de muziek en de poëzie, maar ook in film en technologie. Niet alleen in de wetenschap, maar ook in de politiek en het recht.
De avond is op film vastgelegd; wie er niet bij heeft kunnen zijn kan hem hieronder terugkijken. De rest van dit artikel geeft een uitgebreid overzicht van de verschillende voordrachten, allemaal met een eigen linkje zodat je het programma ook in delen kunt bekijken.
Alle registers moeten open (Bron: Sander Turnhout)
Het programma
Zoöperaties
Na twee nummers van de Kift vertelde Klaas Kuitenbrouwer over zoöperaties: Samenwerkingsvormen tussen alle levensvormen. In de oude economie is de natuur dienstbaar aan de economie omdat de natuur vooral als leverancier van grondstoffen en diensten wordt gezien, die wij als mens naar eigen goeddunken kunnen gebruiken. Door te werken met beelden, zoals een donuteconomie, proberen mensen die nu om te draaien in de richting van een economie die binnen de kaders van de natuur kan opereren. Maar eigenlijk moeten we het verschil opheffen. Dan verandert niet alleen ons natuurbeeld, maar ook ons mensbeeld. En in economische zin betekent dat niet dat het één dienstbaar is aan het ander, maar dat we leren samenwerken. Om het bedrijfsmatig uit te werken is gekozen voor het model van de ‘business observer’. Iemand die aan een organisatie wordt toegevoegd, overal bij mag zitten, toegang heeft tot alle stukken en zich overal mee mag bemoeien. In een ZOÖP wordt zo iemand een ‘spreker voor de levenden’ genoemd. De eerste ervaringen met de eerste ZOÖP Het Nieuwe Instituut zijn positief: er gaat een aantal dingen mis maar daarvan wordt geleerd en de sfeer is positief. De Ceuvel in Amsterdam en Bodemzicht in Nijmegen volgen binnenkort.
Groenkijkers
Sanne Rovers vertelde over de documentaire ‘Groenkijkers’ die ze aan het maken is. In de film draait het om waarnemers die zich, elk op eigen wijze, bemoeien met de natuur. Via het waarnemen wordt de relatie met natuur gethematiseerd: sommige mensen gaan vanuit de waarnemingen in de richting van onderzoek, anderen zetten zich direct en praktisch in voor bescherming van soorten. De documentaire is nog in productie, naar verwachting is hij aan het eind van het jaar af en wordt hij begin 2024 op televisie vertoond.
Andere gesprekken om samen verder te komen
Maar behalve film, muziek en economie moeten we ook onze eigen taal verder onder de loep nemen. Noelle Aarts, hoogleraar socio-ecological interactions aan de Radboud Universiteit, liet in een mooi betoog zien dat we ook hele andere gesprekken moeten gaan voeren om samen verder te kunnen komen. Woorden doen ertoe, maar ook de setting die we kiezen om met elkaar in gesprek te gaan.
Het belang van taal
Het belang van taal keerde terug in de bijdrage van Arie Trouwborst, hoogleraar natuurbeschermingsrecht Universiteit van Tilburg. Niet alleen omdat formuleringen in het recht van groot belang zijn, maar omdat ook hier het verhaal en de context esssentieel zijn. In een presentatie met prachtige illustraties laat hij zien hoe radicaal ver het shifting baseline syndroom onze begrippen over wat ‘natuurlijk’ is, heeft opgeschoven. Zelfs binnen de natuurbescherming zijn er weinig die over de leeuw als inheemse diersoort spreken, maar het is toch van belang om te onderzoeken in hoeverre je vanuit ecologie in beeld kunt brengen wat een compleet systeem is. Want hoe minder ‘compleet’, hoe minder het functioneert. En uiteindelijk moeten we onze natuur in een gunstige staat van instandhouding brengen.
#deeldeverwondering
Vanuit deze mooie tekeningen bleek het een kleine stap naar mooie bewegende beelden. Rik van der Linden noemt zichzelf een verwonderaar die met #deeldeverwondering graag reclamemaker voor de natuur wil worden. Door verwondering over natuur centraal te stellen doe je een aantal dingen tegelijk: je raakt mensen in het hart en je brengt een bepaald ontzag voor de natuur terug, dat we in de loop der jaren kwijt geraakt zijn en ons het ‘controlemodel’ bracht wat je nu overal ziet falen.
Alles moet overal anders
En om dat falen te keren is er zoiets nodig als 'transformative change', simpel gezegd: alles moet overal anders. En natuurlijk is het uiteindelijk ook weer niet zo simpel, anders hadden we het al gedaan. Ingrid Visseren-Hamakers, hoogleraar environmental governance and politics Radboud Universiteit, heeft laten zien hoe je daar in beleid mee om kunt gaan en welke besturingsmodellen je kunt kiezen om te sturen op verandering.
Voedselproductie
In het gesprek tussen voedselbosbouwer Wouter van Eck en regeneratief boer Anne van Leeuwen werd verkend wat het voor onze voedselproductie betekent als je alles radicaal omgooit. Beiden hebben binnen enkele jaren een stuk intensief bewerkt productieland omgetoverd in een ecologisch paradijsje dat ook in economisch opzicht groene cijfers schrijft. Dat is niet altijd makkelijk, maar het kan op diverse manieren en levert ook diversiteit op – en dat is eigenlijk het grootste verschil met gangbare landbouw die stuurt op schaalvergroting, maximalisatie en monoculturen. Maar dat betekent wel dat de koninginnenpages mee-eten van de venkel en dat je dat als boer tot op zekere hoogte accepteert. Dankzij de mooie foto’s zie je dat de baten niet alleen in euro’s, maar ook in schoonheid zijn uit te drukken en in het herstel van de relatie tussen mens en natuur via voedsel. Dat geeft betekenis.
Een politiek perspectief
Het politieke perspectief werd gegeven door Esther Ouwehand, Kamerlid en fractievoorzitter van de Partij voor de dieren. In het politieke perspectief is het het moeilijkst om het positieve perspectief te geven, simpelweg omdat het natuurbeleid in twintig jaar effectief ontmanteld is en er door sommige kamerleden met walging en afschuw over natuur gesproken wordt. Ook daar doen woorden ertoe en valt er een wereld te winnen door natuur te waarderen om kwaliteiten zoals schoonheid, rust en gezondheid.
De afsluiter werd verzorgd door de Kift met (relatief) nieuwe nummers als ‘Het feest van het hondsvot’ en oude bekenden zoals ‘Wee mij’. Daarmee was het best een lange zit, maar toch slechts het begin. De combinatie van muziek, gesprekken en natuur zal moeten worden voortgezet; het Gesprek met de Streek op 18 juni was daarvan een eerste voorbeeld. Maar we komen graag in contact met mensen die hier een positieve bijdrage aan willen leveren. Want als alles overal anders moet, kunnen we dat natuurlijk niet alleen.
Tekst: Sander Turnhout, SoortenNL
Foto's: Sander Turnhout; Davidbowie.com