Prenten verraden de aanwezigheid van zoogdieren

Diersporen zijn altijd wel te vinden. Denk bijvoorbeeld aan haren, prooiresten, holen, nesten, voederplaatsen en natuurlijk uitwerpselen. Maar prenten (pootafdrukken) zijn eenvoudiger te zien in bijvoorbeeld modder of zand. Ook een laag sneeuw kan het spotten van prenten makkelijker maken en geeft een schat aan informatie prijs over wat er leeft en loopt!

Verborgen

Zoogdieren met hun verborgen leefwijze en aangeboren schuwheid zijn normaal lastig op te sporen. Ze zijn vooral ‘s nachts of in de schemering actief. Hun goede oren en neus ontdekken naderende mensen al van verre, en dus zorgen ze dat ze ongezien blijven. De voetafdrukken in de sneeuw verraden hun nachtelijke activiteiten. Een unieke kans voor mensen die willen weten welke zoogdieren er in een bepaald gebied leven en wat ze gedaan hebben.

Zo is te zien waar een vos een muizennestje uitgegraven heeft en waar een das een 'sneeuwleger' - een plek in de open lucht waar hij buiten heeft gelegen om frisse lucht te happen - heeft gemaakt. Het is een voltreffer als je ziet dat een wezel een muizenhol is binnengedrongen en een muis mee naar buiten gesleept heeft om hem daar op te peuzelen. De sneeuw laat zien waar reeën en herten hun voedsel gezocht hebben (krabplekjes) en waar konijnen honger lijden: ze beginnen dan schors van jonge bomen en afgebroken takken af te knagen.

Soorten sneeuw

Sneeuw is er in allerlei vormen en maten. Voor sporen vormt een dun laagje zachte sneeuw op een vrij vlakke ondergrond het ideale substraat. Hoe dikker de sneeuwlaag, hoe onduidelijker de prenten worden. Maar vooral de wat grotere dieren - zoals wild zwijn, edelhert, ree, vos, das en middelgrote marterachtigen - laten ook in een sneeuwlaag van enkele centimeters dik toch een heel herkenbaar spoor achter.

Patronen

Niet alleen de prent zelf, maar ook het spoorpatroon is belangrijk. Het spoorpatroon is de reeks van prenten, het patroon waarin de prenten ten opzichte van elkaar staan. Dit zegt iets over de wijze van voortbewegen en dat kan een clou vormen voor het vaststellen van de soort. Zo zal een kat - die ongeveer even grote prenten heeft als bijvoorbeeld een steenmarter - de poten heel anders neerzetten dan de steenmarter die zich met sprongen voortbeweegt. Ook een bosmuis beweegt zich vaak met kleine sprongetjes voort, terwijl een rosse woelmuis - met grofweg even grote prentjes - de vier pootjes beurtelings verzet en daardoor een heel ander spoorpatroon achterlaat. Maar het spoorpatroon zegt ook iets over de snelheid waarmee een dier zich heeft voortbewogen. Zo laat het spoorpatroon zien of een ree op de vlucht was voor naderende mensen of honden of dat het dier rustig lopend langs een bosrand foerageerde.

Tunnels

Een dun sneeuwlaagje verraadt ook de aanwezigheid van kleine dieren zoals muizen. Maar bij een laag van enkele centimeters dik maken deze soorten tunneltjes half in de sneeuw en half in de onderlaag. Zo onttrekt de sneeuwlaag ze aan het spiedend oog van torenvalk of uil. En zodra de sneeuw van bovenaf smelt, worden hun - vaak in prachtige, grillige patronen verlopende - looppaadjes zichtbaar.

In smeltende sneeuw kunnen sporen overigens verraderlijk zijn: door het uitsmelten worden de afmetingen groter, het spoor van een bunzing kan dan het formaat van dat van een steenmarter krijgen. Dat van een grote huiskat lijkt dan bedrieglijk veel op dat van een wilde kat. 

De sneeuw is inmiddels op de meeste plekken alweer verdwenen, maar wie weet komt er deze winter nog een periode met sneeuw aan en kan je dit bericht er weer bij pakken!

Meld je aan voor het Internationale Sporen Symposium

Ben je nieuwsgierig geworden naar de wereld van diersporen? Meld je dan aan voor het online 'International Tracking Symposium’ (ITS) dat wordt georganiseerd in het weekend van 18 & 19 februari 2023. Er zijn ruim twintig sprekers met net zoveel verschillende lezingen, variërend van insectensporen, vogelgeluiden, ’trailen’ (het volgen van een spoor), schedels herkennen, prooiresten van slechtvalk determineren, en nog veel meer. Alle informatie over het programma, de sprekers en de organisatie vind je hier. Aanmelden kan via deze link.

Tekst: Annemarie van Diepenbeek & Eveline van der Jagt, Zoogdiervereniging
Foto’s: René Nauta (leadfoto: zoogdierprenten in de sneeuw) Annemarie van Diepenbeek, Hugh Jansman, Aaldrik Pot, Eric van Kaathoven