De grootste vervuiler op aarde

Onze oceaan: bron van leven

In de zomer trekken we massaal naar het strand en brengen we veel tijd door aan de kust – en in de zee. Luisteren naar het geluid van de golven die breken op de kust, als surfer de golven pakken of genieten van het plezier van de kinderen of honden die in de branding spelen. En dat niet alleen, de oceaan is zoveel meer: het is een van belangrijkste bronnen van het leven op aarde. Hier wordt meer dan de helft van alle zuurstof op aarde geproduceerd en er leven miljoenen soorten die een cruciale rol spelen in gehele mariene ecosystemen.

Daarom is het extra pijnlijk als je nadenkt over de hoeveelheid plastic die elk jaar in de oceaan terechtkomt: naar schatting acht miljoen ton. Dit vormt een bedreiging voor de gezondheid van onze ecosystemen, zeedieren en dus ook voor ons mensen. Volgens de Environmental Protection Agency (EPA) gebruiken we elk jaar 380 miljard plastic zakken en verpakkingen. Voor de productie daarvan zijn maar liefst twaalf miljoen vaten olie nodig.

Plastic zakjes eindigen in zee

Dat je geen gratis plastic zakjes meer in winkels krijgt, of dat vele winkeliers over zijn gegaan op duurzame alternatieven, is een mooi begin. Niet alleen omdat plastic tassen niet biologisch afbreekbaar zijn, maar ook omdat ze vaak worden opgegeten door zeeschildpadden. Deze dieren zien de tassen namelijk aan voor kwallen. Maar ondanks deze maatregel en onze inspanningen is plastic nog steeds een grote vijand voor de oceaan en de dieren die erin leven. Schrik niet: maar liefst negentig procent van alle zeevogels heeft weleens plastic gegeten.

Helaas is er niet één hoofdschuldige aan te wijzen voor het probleem van plasticvervuiling. Plastic komt namelijk op verschillende manieren in de oceaan terecht:

• Afval dat door mensen wordt achtergelaten en via rivieren in zee belandt of door de wind in zee wordt geblazen;
• Illegale dumping of onjuiste verwerking van afval;
• Lekkage van stortplaatsen;
• Onjuiste afvoer van schijnbaar onschuldige persoonlijke verzorgingsproducten.

Verstrikt in afval

Grotere stukken plastic, zoals tassen, sixpack-ringen, rietjes, flessen, touwen, afhaalverpakkingen en nog veel meer plastic artikelen die we gebruiken in ons dagelijkse leven worden macroplastics genoemd. Ze zijn niet alleen voor velen een doorn in het oog als ze aanspoelen of zijn achtergelaten op onze stranden, maar vormen ook een bedreiging voor zeedieren die erin verstrikt kunnen raken. Of die het plastic opeten omdat ze denken dat het voedsel is. En daar stopt het gevaar van plastic afval niet.

Gevaar van microplastics

Wanneer macroplastics worden afgebroken tot microplastics ontstaat een nieuwe bedreiging voor het leven in de oceaan. Microplastics zijn microscopisch kleine deeltjes plastic die kleiner zijn dan vijf millimeter. Meer dan negentig procent van het plastic in het oppervlaktewater van oceanen is microplastic. Kleinere vissen, of soorten lager in de voedselketen, zoals plankton en oesters, consumeren microplastics bij het filteren van water. Microplastics, en de gifstoffen die ze bevatten, worden doorgegeven via de voedselketen. Ze worden uiteindelijk gegeten door grote zeedieren en mensen, met name in afgelegen, inheemse en armere gemeenschappen die afhankelijk zijn van uit het wild afkomstig voedsel.

Helaas bevatten veel tandpasta's, douchegels, scrubs en andere verzorgingsproducten nog steeds microbeads, een soort microplastic dat voor een schurend effect wordt toegevoegd aan gezondheids- en cosmeticaproducten. Microbeads zijn verboden in de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Verschillende andere landen, waaronder Nederland, overwegen een verbod. Nederland en andere Europese landen verschuilen zich achter het ‘wachten’ tot het beloofde Europese verbod ingaat. Maar deze wet is nog steeds niet in werking. Tot die tijd worden microbeads als ingrediënt verwerkt in miljoenen producten wereldwijd. De meeste waterschappen beschikken niet over de middelen om deze microbeads te detecteren of te verwijderen, dus worden ze niet uit het rioolwater gefilterd en komen in onze waterwegen terecht.

Gevaar van spooknetten

Behalve het plastic waar we meteen aan denken bij plasticvervuiling, vormen ook verloren of achtergelaten visnetten (zogenaamde 'spooknetten') een probleem. Ze blijven achter in onze oceanen, drijven mee met de stromingen en nemen alles mee wat in hun netten verstrikt raakt. Omdat niemand deze netten meer in de gaten houdt, hebben ze vrij spel en doden ze al drijvend in de oceaan miljoenen zeedieren.

Oplossingen

Het International Fund for Animal Welfare (IFAW) pakt het probleem van plasticvervuiling en plastic soep aan en onderneemt actie tegen de schade die het toebrengt aan zeedieren en het ecosysteem. We hebben onder andere opruimacties op het strand georganiseerd. Het plastic dat we opruimen kan niet meer worden afgebroken in kleinere stukjes tot uiteindelijk microplastics die zich verspreiden in het milieu. Plastic dat we vinden op stranden van het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk, Portugal en Spanje kan zomaar afkomstig zijn van de kust van Canada. Wil jij zelf ook in actie komen? Er zijn initiatieven die je kunt nemen om te helpen de berg plastic wat kleiner te maken.

Wat kun jij doen?

Van heel eenvoudig tot wat bewuster. Je zou hiermee kunnen beginnen:

• Gebruik een herbruikbare waterfles.
• Gebruik geen plastic rietjes in cafés en restaurants. Neem liever je eigen metalen rietje mee.
• Neem geen bestek aan wanneer je eten afhaalt.
• Recycle, zowel thuis als op het werk. Zorg dat je weet hoe afval moet worden gescheiden.

Is dit niet genoeg voor jou? Zet dan een stapje extra:

• Doe mee aan opruimacties in de buurt en op het strand.
• Bekijk je eigen gedrag: houd een dag bij hoeveel wegwerpplastic je gebruikt. Hoe zou je minder plastic kunnen gebruiken?
• Download de app 'Beat the microbead (BTMB)' op je mobiel. Hiermee kun je voordat je een product koopt, checken of het plastic bevat. Scan de ingrediëntenlijst en zie binnen enkele seconden of het veilig is om aan te schaffen.
• Ga op zoek naar duurzame alternatieven gemaakt van bijvoorbeeld hout, glas of natuurlijke vezels, zoals:
  • Herbruikbare tassen voor boodschappen. Zorg dat je er altijd één in de auto of in je tas hebt.
  • Reisbestek (ook wel 'bewust bestek' genoemd).
  • Herbruikbare snackzakjes en broodzakjes.

Praat met vrienden en familie over het belang van minder (of helemaal geen) plastic gebruiken. Natuurlijk kun je ook doneren aan IFAW en andere organisaties die zich inzetten voor een gezonde planeet voor ons allemaal.

Tekst: IFAW
Foto's: Adobe stock