Gaffelwaterjuffer breidt zich uit

De gaffelwaterjuffer is een klein juffertje, kleiner dan de algemene azuurwaterjuffer waar hij vaak samen mee voorkomt. Daarom heet hij in het Engels ook Dainty Damselfly, delicate of sierlijke waterjuffer. De segmenten drie tot en met vijf van zijn achterlijf zijn voor de helft zwart, en segment zes en zeven zijn helemaal zwart. Het voorste stuk van het achterlijf lijkt dan ook op de azuurwaterjuffer, maar de achterste helft is veel donkerder, meer zoals bij de zeldzame maanwaterjuffer. Deze combinatie van vooraan veel blauw en achteraan zwart met een blauw ‘achterlichtje’ is binnen Nederland uniek. De naam van de gaffelwaterjuffer wijst op de gaffel- of stemvorkachtige tekening op segment twee, vlak achter het borststuk. Dit is van dichtbij een goed kenmerk, net als de witte pootjes en het lange pterostigma (vlekje bovenaan de vleugels). De laatste twee kenmerken zijn ook bruikbaar voor de vrouwtjes die vaak erg bontgekleurd zijn met (voor een vrouwtje dan) veel blauw.

Gaffelwaterjuffer was altijd een soort die je op vakantie tegenkwam. In grote delen van Frankrijk was hij niet zeldzaam en in het zuiden van Europa is hij op veel plekken te vinden, al is het voorkomen nogal versnipperd. De juffer stelt geen bijzondere eisen aan de habitat. Gaffelwaterjuffers willen zonnig stilstaand of langzaam stromend water met veel waterplanten zoals vederkruiden en hoornblad. Dat kan zelfs een dichtbegroeide, voedselrijke veedrinkpoel zijn. Sinds 1990 hebben Gaffelwaterjuffers zich in Noord-Frankrijk uitgebreid en via België uiteindelijk Nederland gekoloniseerd. Poelen met veel waterplanten waren er al voldoende, dus het is waarschijnlijk dat de uitbreiding naar het noorden vooral een gevolg is van klimaatverandering. Op dit moment is de gaffelwaterjuffer al redelijk wijdverspreid ten zuiden van de lijn Rotterdam-Nijmegen met enkele waarnemingen noordelijker. Het is waarschijnlijk dat ze nog algemener worden en zich de komende jaren verder naar het noorden uitbreiden. Het is dus zeker een soort om alert op te zijn, want hij kan zomaar opduiken. Al worden de blauwe juffertjes wel iets lastiger, maar dat vinden wij niet erg. De Engelsen hebben namelijk gelijk: het is een heel sierlijk juffertje!

Meer informatie

• Voor de herkenning van blauwe juffertjes in Nederland kunt u gratis een herkenningskaart downloaden (pdf: 548 KB) van de site van De Vlinderstichting, maar let op, de gaffelwaterjuffer staat daar (nog) niet op.

Tekst: Roy van Grunsven en Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Christophe Brochard, Bureau Biota
Kaart: NDFF