Belangrijke vogelgebieden in Nederland opnieuw in kaart gebracht

Wat zijn IBAs?

IBA staat voor Important Bird and Biodiversity Area. Het zijn gebieden die van internationaal belang zijn voor het behoud van vogels. Daarbij gaat het om gebieden waar regelmatig grote aantallen vogels voorkomen en gebieden die van cruciaal belang zijn als broed-, voedsel- of rustgebied voor een of meerdere soorten vogels.

De identificatie van IBAs geschiedt op basis van erkende wetenschappelijke criteria die door BirdLife International zijn ontwikkeld. Toetsing van gebieden aan die kwantitatieve criteria gebeurt aan de hand van verzamelde informatie over de aanwezigheid en verspreiding van vogelpopulaties. BirdLife heeft zich ten doel gesteld om alle IBAs in de wereld te identificeren en ze goed te beschermen, effectief te beheren en waar nodig te herstellen.

Nieuwe lijst met Nederlandse IBAs

Het rapport (pdf; 13 MB) identificeert 106 IBAs in Nederland, waaronder 39 nieuwe. Daaronder bevinden zich gebieden voor soorten die zich de afgelopen twee decennia hebben gevestigd als broedvogels in Nederland, zoals de kraanvogel, de middelste bonte specht, de oehoe en de zeearend. Ook enkele grote gebieden in het Nederlandse deel van de Noordzee (de Bruine Bank en de Hollandse Kust) behoren tot de nieuw geïdentificeerde IBAs voor zee- en kustvogels.

Het rapport identificeert daarnaast een aantal kandidaat-IBAs, waarvoor nader onderzoek nodig is om te bevestigen dat zij voldoen aan de criteria. Het gaat om vier gebieden op land en zes gebieden op zee, waaronder de Doggersbank en de Klaverbank. Bovendien is extra onderzoek nodig voor het identificeren van IBAs voor broedende weidevogels. De kerngebieden van de weidevogels zijn bekend, maar het is nog niet duidelijk of deze broedgebieden voldoen aan de IBA-criteria.

Achteruitgang van natuurgebieden

Helaas is de biodiversiteitscrisis ook merkbaar in de belangrijke vogelgebieden. Ook het rapport geeft aan dat het niet goed gaat met verschillende natuurgebieden, omdat vogelsoorten daar verdwenen zijn of nog maar in kleine aantallen voorkomen. In het rapport is te zien dat een behoorlijk aantal van de eerder geïdentificeerde gebieden niet meer kwalificeert als IBA voor één of meer vogelsoorten. Daaronder bevinden zich zeventien gebieden die helemaal niet meer kwalificeren als IBA.

Voor het korhoen is er nog maar één gebied dat kwalificeert als IBA (de Sallandse Heuvelrug), omdat deze vogel bijna is uitgestorven in Nederland. Ook voor andere rodelijstsoorten als paapje en velduil kwalificeren minder gebieden als IBA. Grondig onderzoek is nodig om te bepalen wat de precieze oorzaken zijn van de achteruitgang van de populaties van de betrokken soorten in de betreffende natuurgebieden.

Relatie met Natura 2000

IBAs spelen een belangrijke rol bij de aanwijzing van Natura 2000-gebieden voor vogels. Vrijwel alle in het verleden geïdentificeerde IBAs in Nederland zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. De nieuw geïdentificeerde IBAs komen in aanmerking voor toevoeging aan het Natura 2000-netwerk in Nederland.

Natura 2000-gebieden die geheel of gedeeltelijk niet meer aan de IBA-criteria voldoen, kunnen niet zomaar worden geschrapt. De achteruitgang van de soorten mag namelijk niet het gevolg zijn van verslechtering door menselijke activiteiten of door een gebrek aan instandhoudings- en herstelmaatregelen. Uitsluitend natuurlijke oorzaken kunnen ten grondslag worden gelegd aan het intrekken of wijzigen van Natura 2000-gebieden. Er moet dus gedegen worden onderzocht waarom vogelsoorten hier zijn verdwenen.

Op de kaart zijn de resultaten uit het rapport te zien. Groen zijn de samengevoegde IBAs die reeds in 2000 zijn geïdentificeerd; geel zijn de IBAs die hetzelfde zijn gebleven als in 2000; blauwe en omcirkelde gebieden zijn nieuwe IBAs.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto: Yves Adams (leadfoto: scholeksters op het strand)
Kaart: Esri Nederland